จิตประภัสสร
คือธรรมชาติที่แท้จริงของชีวิต

ชีวิตของเราเหมือนน้ำตกที่ไหลมาแล้วก็ถูกชะง่อนหิน, ถูกลมพัดปลิวกระจายแตกเป็นหยดเล็กหยดน้อย, ถูกแบ่งแยกออกจากกัน เหมือนกับชีวิตของเราที่แบ่งแยกออกจากความเป็นหนึ่งเดียว หรือความเป็นองค์รวมกับธรรมชาติ

ก็ทำให้เราพบกับความทุกข์ยากในชีวิตต่างๆมากมาย เมื่อเราไม่ตระหนักรู้ถึงความเป็นหนึ่งเดียวกับจักรวาลหรือความเป็นหนึ่ง เดียวกับสรรพสิ่ง หรือน้ำไม่ตระหนักรู้ในความเป็นหนึ่งเดียวกับแม่น้ำได้ ก็จะมีความกลัวเป็นพื้นฐานของชีวิตจิตใจ แต่น้ำก็ยังเป็นน้ำอยู่เสมอ

ไม่ว่ามันจะถูกแบ่งแยกออกเป็นหยดเป็นฟอง ฉันใดชีวิตของเราและความตายก็เป็นสิ่งเดียวกัน ชีวิตของเราแม้ถูกแบ่งแยกออกมา ก็ยังเป็นสิ่งเดียวกับสัจจะ


ถ้าเราได้ตระหนักรู้ความจริงอันนี้ เราก็จะไม่มีความกลัวอีกต่อไป แต่เพราะเราติดยึดอยู่กับความรู้สึกของเราเอง ในการดำรงชีวิตอยู่อย่างแบ่งแยกหรืออย่างปัจเจก,เราจึงกลัวตาย,กลัวความสิ้น สุด.เมื่อเราได้กลับคืนสู่ความเป็นธรรมชาติเดิมแท้ของเราหรือเป็นหนึ่งเดียว กับสรรพสิ่ง,

เราก็จะพบกับสภาวะที่เรียกว่า นิพพานหรือสุญญตาหรือความว่างนั่นเอง นั่นแหละเราจึงพูดว่าเราได้พบพระนิพพาน เมื่อเราตายก็คือความตายของความรู้สึกที่มีตัวเราแบ่งแยกจากสิ่งต่างๆ เราไม่มีความรู้สึกว่ามีตัวเรา,

ไม่มีอัตตา ไม่มีตัวตน นี่แหละคือความตาย ตายจากความรู้สึกว่ามีตัวเรา เมื่อนั้นเราก็จะสัมผัสกับความว่าง ว่างจากการที่เรารับรู้สิ่งทั้งปวงอย่าง ไม่อาจให้ค่าว่ามันมีอยู่หรือมันไม่มีอยู่ นี่คือพุทธปรัชญาหรือแนวความเห็นของพระพุทธองค์


เราจะต้องมีความเพียรที่ถูกต้อง ประเด็นที่สำคัญที่สุดในการปฏิบัติคือเราจะต้องมีความเพียร ที่ไม่มีความรู้สึกว่ามีตัวเรา หรือความเพียรที่อยู่บนฐานของปรีชาญาณ, บนฐานของมิติที่อยู่เหนือโลกหรือบนฐานของมิติของความจริงหรือในสัจจะ ในทิศทางที่ถูกต้องนั้นเป็นสิ่งที่จำเป็น

แต่ถ้าเรามีความเพียรเพื่อหวังในผลสำเร็จ มีตัวเราทำความเพียรในผลสำเร็จบางอย่างที่เราหวังไว้ ซึ่งโดยปกติเราจะทำอะไร ที่ต้องการผลสำเร็จในชีวิตประจำวันของเราในกิจการต่างๆ ที่เราทำ ที่มีตัวเราเป็นศูนย์กลาง


เราต้องการความสำเร็จในกิจการนั้น เมื่อเราได้, เรามี, เราก็ยึดถือหรือสำคัญมั่นหมายในผลของกิจกรรมนั้น. จากการมุ่งผลสำเร็จไปสู่การไม่ยึดติดใน

ผลสำเร็จด้วยความเพียรที่อยู่บนฐานของสัจจะ หรือบนฐานของความว่าง มันก็จะเป็นความเพียรที่ถูกต้อง เป็นความเพียรที่เรียกว่า วิริยะบารมีหรือเป็นสัมมาวายามะ เป็นความเพียรที่สมบูรณ์คือความเพียรที่อยู่บนฐานของสัมมาทิฐิ ผลที่ได้ก็จะไม่ทำให้เราเกิดความยึดถือในผลงานหรือในความสำเร็จนั้น


การปฏิบัติในชีวิตประจำวันในกิจการต่างๆ เขาเปรียบไว้เหมือนกับกบ กบมันนั่งสมาธิเหมือนกัน มันนั่งเฉยลืมตาแป๋ว มันไม่ได้คิดว่ามันกำลังนั่งสมาธิหรือกำลังทำอะไร แต่นั่นคือการดำรงอยู่ในชีวิตประจำวันของมันด้วยความสงบ เมื่อมีแมลงผ่านมา มันก็แลบลิ้นแปล๊บไปเอาแมลงมากิน และมันก็นั่งนิ่งเฉย ถ้าเราสามารถทำได้อย่างกบ

ในชีวิตประจำวันที่เราจะต้องทำกิจการงาน. แต่เราไม่ได้ทำอย่างนั้นในการปฏิบัติ เราคิดว่าเราทำอะไรที่เป็นสิ่งที่พิเศษหรือเพื่อจะได้อะไร,

เพื่อจะได้ความสงบ เมื่อเรานั่งสมาธิหรือเราเดินจงกรม เราคิดว่าเรากำลังทำสิ่งสำคัญ,สิ่งที่พิเศษและก็หวังผลที่จะได้รับความ สำเร็จหรือเกิดสติ,เกิดปัญญาอย่างใดอย่างหนึ่ง นี่คือเราทำด้วยความหวัง ทำด้วยความรู้สึกว่ามีตัวเราทำ.

ไม่เหมือนกับกบที่มันนั่งนิ่งลืมตาแป๋ว มันนั่งด้วยความตื่นตัว เมื่อมีแมลงที่เป็นอาหารของมันผ่านมา มันก็สามารถจะไปจับแมลงนั้นมากินได้

แต่เราทำด้วยความรู้สึกว่า มีตัวเราเป็นผู้ทำ ทำด้วยความต้องการ, ทำแล้วหวังผล ความเพียรที่เราทำอย่างนั้นมันจึงไม่ใช่ความเพียรที่ถูกต้อง มันจึงไม่สามารถทำให้จิตของเราตั้งมั่นหรือเป็นสมาธิได้ ในชีวิตประจำวัน ในการงานหรือกิจกรรมที่เราจะต้องทำถ้าเราเป็นหนึ่งเดียวกับการงาน นั่นแหละคือการปฏิบัติ สมาธิก็จะเกิดในชีวิตประจำวันที่เราจะต้องทำกิจการงาน

ไม่ว่าเราจะทำอะไรอยู่ นั่นแหละคือการฝึกสมาธิ เมื่อเราเป็นเรา ไม่ว่าเราจะทำอะไรก็เป็นสมาธิ นั่นก็คือทำโดยไม่มีตัวเรา ทำโดยไม่มีผู้ทำ

ถ้าเราทำโดยไม่มีตัวเราทำ หรือมีความเพียรโดยไม่มีผู้เพียร การงานกับเราก็เป็นหนึ่งเดียวกัน นั่นคือการปฏิบัติ นั่นคือการทำให้เกิดจิตเป็นสมาธิ เพราะทุกคนที่ดำเนินชีวิตแล้วมีปัญหาเพราะว่ามีตัวเราแยกจากสรรพสิ่ง,แยกจาก ธรรมชาติที่เรารับรู้ทางตา, ทางหู,ทางจมูก,ทางลิ้น,ทางกาย มีตัวเราเป็นศูนย์กลาง ตัวเรานั่นแหละคือปัญหา เจ้าปัญหาก็คือตัวเรานั่นเอง.

ถ้ามันไม่แบ่งแยก.ปัญหาก็ไม่มี ไม่ว่างานจะลำบากยากเข็ญสักเพียงใดก็ตาม.ถ้าไม่มีตัวเรา ก็จะไม่มีปัญหาอีกต่อไป หรืออย่างเช่นเรามีความปวดมีเวทนาเช่นปวดฟัน, ปวดขา,อะไรก็แล้วแต่ ถ้ามันมีตัวเราแยกจากความปวด,มีตัวเราเป็นผู้ปวด, มีตัวเราเจ็บ,เราก็จะต้องมีความอดทน,

มีตัวเราเป็นผู้อดทน นั่นปัญหาก็เกิดขึ้น ถ้าเวทนานั้นมันคือตัวเราหรือเป็นหนึ่งเดียวกับเรา.

ปัญหาก็จะหมดไป ตัวตนที่จะต้องอดทนก็หมดไป เมื่อเธอเป็นหนึ่งเดียวกับสรรพสิ่ง หรือเป็นหนึ่งเดียวกับสิ่งแวดล้อมปัญหาต่างๆก็จะไม่มีอีกต่อไป การมีชีวิตอยู่จริงๆแล้วนี่ก็คือการอยู่กับปัญหาหรือเป็นหนึ่งเดียวกับปัญหา ในการแก้ปัญหาก็คือการเป็นหนึ่งเดียวกับปัญหา แล้วปัญหาก็จะหมดไป.

ที่มันเป็นปัญหาเพราะว่ามีตัวเรา
ที่เราดำเนินชีวิตอยู่ทุกวันนี้ หรือปัญหาต่างๆของมนุษย์ของสังคมทั่วโลกเวลานี้ เพราะทุกคนดำเนินชีวิตด้วยความรู้สึกว่าตัวเราเป็นศูนย์กลาง,ดำเนินชีวิต อย่างปัจเจก,

ดำเนินชีวิตที่มีตัวเราแบ่งแยกกับสรรพสิ่ง ทุกคนจึงมีปัญหา เมื่อรวมกันมากขึ้นเป็นสังคมๆก็มีปัญหา. วิธีแก้ปัญหาก็คือทำให้เราเป็นหนึ่งเดียวกับปัญหา ปัญหาก็จะหมดไป เหมือนอย่างอาตมาบอกว่า เมื่อเกวียนมันไม่วิ่งแล้วเราจะตีอะไร จะตีเกวียน จะตีโค หรือจะตีเรา นี่ปัญหาเกิดขึ้นแล้ว เพราะมันมีการแบ่งแยก มีตัวเราแบ่งแยกจากเกวียน,แบ่งแยกจากโค แต่ถ้าเมื่อใด เรา โค เกวียน มีความสัมพันธ์เป็นหนึ่งเดียวกัน ปัญหาก็จะหมดไป เรารู้ว่าเกวียนมันไม่วิ่ง เราก็จะตีโค ไม่ตีเกวียนหรือไม่ตีตัวเรา นี่คือเราทำด้วยสติปัญญาที่เราไม่สามารถจะรวมเป็นหนึ่งเดียวกับสรรพสิ่งหรือ สิ่งต่างๆได้

ปัญหาก็เกิดขึ้นมากมายซับซ้อน แต่เมื่อใดก็ตามถ้าเราเข้าถึงสัจจะหรือรวมเป็นหนึ่งเดียวกับสรรพสิ่งได้ ปัญหาก็จะหมดไป เมื่อการแบ่งแยกไม่เกิด,ปัญหาก็ไม่เกิด.

ถ้าเราเป็นเรา เกวียน, โค, ตัวเรา ก็จะไม่ต่างกัน เราก็รู้ว่าจะตีอะไร เพราะฉะนั้นการปฏิบัติแบบนี้ก็คือเป็นหนึ่งเดียวกับสรรพสิ่ง เราจะต้องดำเนินในทุกขณะอย่างต่อเนื่องด้วยความเพียรที่ถูกต้อง,ด้วยความ เพียรที่เป็นวิริยะบารมีหรือสัมมาวายามะ เป็นความเพียรที่แท้ สมาธิก็จะเป็นสัมมาสมาธิ,สติก็จะเป็นสัมมาสติ ทั้งสมาธิทั้งสติทั้งคำพูดทั้งการกระทำก็จะถูกต้อง เมื่อเธอเป็นเธอ กินก็จงกิน


แต่เวลานี้เราไม่ได้กินด้วยความรู้สึกว่าเรากินจริงๆ เรากินอยู่ก็จริง แต่ว่าในขณะที่เรากินนี่เราคิดไปถึงเรื่องอื่น, คิดไปถึงสิ่งอื่น เราเลยไม่รู้ว่าที่เรากินมีรสชาติอย่างไร เพราะว่าเราไปคิดเรื่องอื่น จิตใจไปอยู่กับสิ่งอื่น เลยไม่รู้ว่าสิ่งที่เรากำลังรับรู้ที่ประสาทของลิ้นมันมีรสอย่างไร

เพราะฉะนั้นเมื่อเราเป็นเรา เราจะเห็นสิ่งต่างๆตามความเป็นจริงหรือตามที่มันเป็นการปฏิบัติก็อยู่ตรง นั้นแหละ การปฏิบัติก็เหมือนกับกบนั่งสมาธิ


การปฏิบัติก็อยู่ในกิจวัตรประจำวันที่เราจะต้องกระทำการงาน,ถ้าเราเป็นหนึ่ง เดียวกับการงานนั่นแหละการปฏิบัติก็อยู่ที่นั่น เราก็จะรู้แจ้งแทงตลอด แทงตลอดไปถึงสัจจะพื้นฐาน

หรือสัจจะที่อยู่เบื้องหลังของข้อเท็จจริง,เบื้องหลังของสรรพสิ่ง เราก็จะบรรลุความเป็นพุทธะหรือเป็นหนึ่งเดียวกับพระพุทธองค์ ก็จะเป็นประโยชน์กับผู้อื่น นี่คือการฝึกสมาธิที่เรียกว่าสัมมาสมาธิ

มี ม้าอยู่4ชนิด ตัวที่แย่ที่สุดก็คือตัวที่4
เจ้าม้าตัวแรกเป็นม้าชั้นเลิศเพียงเจ้าของกระตุ้นที่สีข้างมันก็รู้แล้วว่าจะทำอะไร
เจ้าม้าตัวที่2 รองลงมาพอยกแส้ยังไม่ทันได้ตีเจ้าม้าตัวที่ 2 ก็รู้ว่าเจ้าของต้องการอะไร
ม้าตัวที่ 3 นี้ต้องตีมันจึงจะทำตามความประสงค์ของเจ้าของ
เจ้าม้าตัวที่แย่ที่สุดก็คือตัวที่ 4 ตีก็แล้ว ทำอย่างไรก็แล้ว ฝึกไม่ได้เลย.


เราลองพิจารณาถึงพระพุทธองค์ดูซิว่าพระพุทธองค์จะมีความรู้สึกเช่นไรต่อม้า ตัวที่ 4 นี้ พระพุทธองค์น่าจะทรงสนพระทัยเจ้าตัวที่แย่ที่สุดมากกว่า ด้วยว่าพระองค์มีพระมหากรุณา พระองค์ก็จะช่วยม้าตัวที่ 4 ฝึกม้าตัวที่ 4 ด้วยความกรุณาจนม้าตัวที่ 4 เป็นม้าชั้นเลิศได้

หากเราสามารถจะกำหนดจิตใจของเราอย่างพระองค์ ไม่ว่าขบวนการความคิดหรือปัญหาต่างๆที่เกิดขึ้นเปรียบเหมือนม้าตัวที่ 4 มันเป็นม้าที่แย่ที่สุด เราก็จะพบกับคุณค่าของม้าตัวที่แย่ที่สุด

หรือพบคุณค่าของจิตใจที่มีแต่ปัญหาของเรา เราก็จะเห็นคุณค่าของปัญหาต่างๆเหล่านั้น,เปรียบเหมือนม้าตัวที่แย่ที่จะทำ ให้เราได้พบกับภาวะที่มันไม่สมบูรณ์


มันจะทำให้เราได้พบกับรากฐานที่มั่นคงของจิตใจ และจิตของเราก็จะตื่นอยู่เสมอเหมือนกับวัชชพืชที่มันทำให้ต้นไม้เจริญงอกงาม ถ้าเรารู้จักใช้มัน แต่ถ้าเราไปตำหนิมัน ไปให้ค่า ตัดสินลงความเห็นว่ามันไม่ดี,

ไปทำลายมัน นี่เราไม่รู้จักใช้มัน ไม่รู้จักทำมันให้เป็นประโยชน์ เราก็จะไม่เห็นคุณค่าของมัน จิตใจที่วุ่นวายหาความสงบไม่ได้ของเรานี่แหละเปรียบเหมือนม้าตัวที่ 4 มันจะทำให้เราได้เห็นคุณค่าและทำให้จิตใจของเราเข้าถึงรากฐานของความมั่นคง ทำให้จิตของเราตื่นอยู่เสมอ


ถ้าเรารู้จักใช้วิกฤตให้เป็นโอกาส ซึ่งมันไม่ได้เกิดขึ้นลอยๆ ถ้ามันเกิดขึ้นมามันก็ย่อมมีเหตุมีปัจจัย เราก็นำสิ่งนั้นมาเรียนรู้ มันก็ทำให้เราเห็นคุณค่าและมันจะทำให้เรามีจิตที่งอกงามขึ้น เหมือนกับเมฆที่อยู่บนท้องฟ้า เราคิดว่าเมฆมันจะบังดวงจันทร์ เราตำหนิมัน เราว่ามันไม่ดี,

ไม่อยากให้มันมี แต่เมฆนั่นแหละจะทำให้เราเห็นดวงจันทร์ที่มีความกลม เห็นดวงจันทร์มันกลมได้ก็เพราะเมฆ บางคนบอกว่าการปฏิบัตินี่ยาก มันยากเหลือเกิน

การปฏิบัติแบบนี้ อยู่ๆเราจะมาทำแบบนี้ เราลงความเห็นว่ามันยาก สิ่งที่ยากนี่แหละ เราจะพบกับคุณค่าอันสูงสุดของมัน

บางทีม้าตัวที่ดีที่สุดอาจจะเป็นม้าที่แย่ที่สุดก็ได้ ม้าตัวที่แย่ที่สุดอาจเป็นม้าตัวที่ดีที่สุดก็ได้ จิตใจของเราที่ไม่สงบนี่แหละ เราจะพบคุณค่าและทำให้เราได้มีความก้าวหน้าทางจิตใจ เปรียบเหมือนม้าที่เราได้ฝึกแล้ว

แล้วดีที่สุด ความผิดพลาดครั้งแล้วครั้งเล่า ถ้าเราใช้เป็นมัน ก็เป็นประโยชน์ ผู้ที่จะดำรงอยู่ในสัจจะได้อย่างต่อเนื่องนั้นได้ มันจะต้องใช้เวลา ไม่ใช่เวลาในจิตใจ ไม่ใช่ Psychological Time แต่เราต้องใช้เวลา Chronological Time เวลาภายนอกที่เราแบ่งแยกเป็นเดือน เป็นปีอันยาวนาน เพื่อที่จะเรียนรู้ความผิดพลาดต่างๆซ้ำแล้วซ้ำเล่าที่เราดำเนินชีวิตอยู่นี่ เพื่อการศึกษาเรียนรู้ความผิดพลาดต่างๆ

จนกระทั่งเราจะเข้าใจมันได้ ขณะที่เรานั่งสมาธิ เรารู้ไหมว่าอะไรคือสิ่งที่สำคัญที่สุด อะไรคือสิ่งที่เป็นความจริงที่สุดสำหรับเราในขณะที่เรานั่งสมาธิ

ปัญหาคือตัวเรา หรือการนั่งสมาธิ ถ้าเราสามารถจะเป็นเราได้ เราก็ย่อมจะพบกับความจริงสูงสุดที่เรียกว่าปรมัตถธรรมหรือสัจจะนั่นเอง

ที่เรียกว่าปรมัตถธรรมหรือสัจจะนั่น เอง นี่คือสิ่งที่เราจะซาบซึ้งในการนั่งสมาธิหรือในการปฏิบัติ การศึกษาพระพุทธศาสนา ก็คือการศึกษาขบวนการของความคิดของตัวเรานี่แหละ ซึ่งทุกสิ่งที่มันออกมาจากการพูดหรือการทำทางกายกรรม มันจะต้องออกมาจากความคิดก่อน เมื่อเราได้เริ่มศึกษาเรียนรู้ตนเอง เราก็จะเริ่มศึกษาเรียนรู้จากต้นกำเนิดของพฤติกรรมทางวาจาหรือทางกายของเรา

นั่นคือเรียนรู้ขบวนการของความคิดหรือเรียนรู้ขบวนการของจิตใจของเราเพื่อที่จะเข้าใจ
เมื่อเราเข้าใจแล้ว ขบวนการความคิดมันก็หายไป

ใจของเราก็จะเป็นอิสระจากอารมณ์ต่างๆที่ทำให้เกิดความคิดเหล่านั้น อิสระจากอวิชชา, อิสระจากความต้องการ หรือตัณหา, อิสระจากความยึดถือ หรืออุปาทาน ที่ทำให้เกิดของคู่ต่างๆ การปฏิบัติก็เพื่อให้เกิดปรีชาญาณหรือญาณทัศนะ เห็นสิ่งต่างๆตามความเป็นจริงหรือตามที่มันเป็นหรือมันเป็นของมันเช่นนั้น เอง

เมื่อเราเกิดความเข้าใจ โดยเฉพาะจิตใจของเรา การปล่อยวางอุปาทานหรือเครื่องผูกพันต่างๆมันก็จะปล่อยวางความยึดถือ จนในที่สุดจิตใจของเราก็เป็นอิสระจากอารมณ์ทั้งปวง อารมณ์ทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย อารมณ์ในที่นี้หมายถึงสิ่งที่มันมากระทบทางตาก็คือรูปต่างๆ,สิ่งที่มากระทบ ทางหูก็คือเสียง, ทางจมูกก็คือกลิ่น, ทางลิ้นก็คือรส,


สิ่งต่างๆที่มากระทบทางกาย เย็น ร้อน อ่อน แข็ง หรือความรู้สึกนึกคิด ความจำต่างๆที่ทำให้เราเกิดความรู้สึกพอใจบ้าง ไม่พอใจบ้าง นี่จิตของเรายังไม่เป็นอิสระ


ถ้าจิตของเราเป็นอิสระ พอรับรู้อารมณ์ต่างๆทางทวารต่างๆ ใจเราจะนิ่งเฉยมั่นคง นี่คือสมาธิแล้วเราก็จะเห็นสิ่งต่างๆ มันเป็นของมันเช่นนั้นเอง นี่เรียกว่า จิตใจของเราเป็นอิสระแล้ว,


หลุดพ้นแล้วเสียจากการเป็นทาสของอารมณ์ต่างๆ,ปัญหาต่างๆที่มันเกิดขึ้น เพราะมันมีตัวเรา เมื่อตัวเราไม่มี, ปัญหาก็ไม่เกิดขึ้น การดำเนินชีวิตอย่างถูกต้องหรือดำเนินชีวิตพรหมจรรย์ก็คือ การดำเนินชีวิตอย่างเป็นอิสระจากอารมณ์ต่างๆ ในขณะเดียวกันเราก็มีความสัมพันธ์เป็นหนึ่งเดียวกับสรรพสิ่งด้วย แต่ก็ไม่ได้หมายความว่าเราจะทำอะไรก็ได้โดยที่เราไม่คำนึงถึงกฎเกณฑ์ ธรรมเนียมประเพณีและวัฒนธรรมของสังคมนั้นๆ ความเป็นอิสระหมายถึงจิตใจที่ไม่ตกเป็นทาสของอารมณ์ต่างๆ


ที่ตกเป็นทาสก็คือเมื่อเรารับรู้แล้วเราจะมีความรู้สึกพอใจ ไม่พอใจ ชอบ ไม่ชอบ เกิดความรู้สึกอยากได้คือความโลภ เกิดความรู้สึกปฏิฆะคือความโกรธ นี่เรายังตกเป็นทาสของอารมณ์ แต่ถ้าเราเป็นอิสระไม่ตกเป็นทาสของอารมณ์ก็คือเมื่อเรารับรู้แล้วใจของเรา ไม่เอาสิ่งนั้นมาปรุงแต่งให้เกิดความรู้สึกบวก ความรู้สึกลบ, ให้เกิดความรู้สึกที่เป็นของคู่ๆขึ้นมา นี่คือเราเป็นอิสระจากอารมณ์ต่างๆที่มากระทบทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น

ทางกาย ทางใจ, จิตที่มีอิสรภาพก็จะมีคุณภาพ ซึ่งจะแสดงออกเป็นบุคคลิกภาพของความเป็นมนุษย์ที่แท้ ที่ตื่นขึ้นแล้วจากการเห็นโลกในทัศนะใหม่ ในทัศนะที่ผิดไปจากเดิม,


แต่ก่อนนี้เราเห็นสิ่งต่างๆเป็นของคู่ๆ จากขบวนการของการลงความเห็น แต่ในทัศนะใหม่ที่เราเข้าถึงสัจจะแล้ว หรือมีอิสรภาพแล้วนี่ เราจะเห็น สิ่งต่างๆ มันเป็นของมันเช่นนั้นเอง มันเป็นตามที่มันเป็น เราก็จะรู้ถึงสิ่งต่างๆตามที่มันเป็นหรือตามความเป็นจริง สิ่งต่างๆหรือความจริงเขาแสดงตัวอยู่ตลอดเวลา สัจจะหรือ ความจริงแสดงตัวอยู่ตลอดเวลา

แต่จิตใจของเราไม่สงบจากขบวนการของความคิดที่เป็นเหตุเป็นผล เราจึงไม่สามารถจะสัมผัสกับสัจจะที่มันแสดงตัวของมันเองอยู่ตลอดเวลาได้


แม้เราจะไม่รู้,สัจจะก็ทำงานของเขาอยู่ ถ้าเราไม่รู้เราก็เป็นปุถุชน ถ้าเรารู้เราเข้าถึงสัจจะเราก็เป็นอริยชน ในการปฏิบัติที่แย่ ที่เลว,ก็คือการปล่อยปละละเลย หรือตรงกันข้าม การปฏิบัติที่เราบังคับควบคุมกำหนดจดจ้องไปที่สิ่งใดสิ่งหนึ่งด้วยความต้อง การ นี่คือการปฏิบัติที่แย่ ผลก็จะไม่เกิด สมาธิก็จะไม่เกิด


ปัญญาก็จะไม่เกิด เราต้องปฏิบัติอย่างใส่ใจ,ไม่ใช่ปฏิบัติอย่างตั้งใจ เราจะต้องมีพลังของความใส่ใจ ใส่ใจรู้ทั่วพร้อมในตัวเราให้มันต่อเนื่อง เราจะพบกับความสงบที่แท้จริง, ความสงบที่สมบูรณ์เหมือนกับปล่อยโคไปกินหญ้าตามทุ่ง นานๆเราก็ขึ้นต้นไม้ดูโคสักที,หรือเหมือนโคแม่ลูกอ่อนเล็มหญ้ามีลูกน้อยตัว หนึ่งวิ่งเล่นไปมา แม่โคเล็มหญ้าไปด้วยก็ชำเลืองดูลูกไปด้วย นี่คือการปฏิบัติในแนวทางสายกลาง


หรือเหมือนกับที่พระพุทธองค์หลังจากที่ได้ตรัสรู้แล้ว พระองค์ก็เดินทางไปพบกับปัญจวัคคีย์แสดงธรรมจักกัปปวัตตนสูตร ใจความก็คือชี้ให้เห็นทางสายกลาง สมณะทางสุดโต่งทั้งสองไม่ควรเดิน ให้เดินทางสายกลาง,และท่านอัญญาโกณฑัญญะก็ได้บรรลุธรรมคือได้เห็นทาง สายกลาง,


ได้เข้าถึงสัจจะ,ได้เห็นสิ่งต่างๆตามที่มันเป็น,ได้เป็นหนึ่งเดียวกับสรรพ สิ่ง นี่คือทางสายกลาง หรือเหมือนกับที่พระพุทธองค์ทรงปฏิบัติและตอบเทวดาที่มาถามว่าพระองค์ ปฏิบัติอย่างไรจึงข้ามโอฆะสงสารได้ในโอฆะสูตร พระองค์ก็ตอบว่าเราปฏิบัติในขณะที่เรายืน เราเดิน เรานั่ง เรานอน ในอิริยาบททั้ง 4 นี่เราปฏิบัติอย่างไม่พักไม่เพียร


ถ้าจิตของเรายังอยู่ในระดับจิตสามัญสำนึก เราก็จะไม่เข้าใจ เอ๊ะไม่พัก ก็ปฏิบัติทั้งวันทั้งคืน อ้าวบอกว่าไม่เพียร,ไม่เพียรคือไม่ต้องทำอะไร,เราเลยไม่เข้าใจพระสูตรนี้ พักเพียรเป็นของคู่ ถ้าเราพักเราก็จมอยู่ ถ้าเราเพียรเราก็ลอย ปฏิบัติอย่างไม่พักไม่เพียรไม่จมไม่ลอย ปฏิบัติอย่างไร


พักเพียรเป็นของคู่ จมลอยเป็นของคู่ ไม่ มีจมไม่มีลอยไม่มีพักไม่มีเพียร คือในขณะที่พระองค์ยืน เดิน นั่น นอน ไม่มีของคู่คืออยู่เหนือของคู่ จิตของพระองค์อยู่เหนือของคู่ก็คือจิตว่าง จิตที่เข้าถึงสัจจะสูงสุด จิตที่เข้าถึงจิตที่ประภัสสร.


จิตที่เข้าถึงทางสายกลาง จิตที่ออกไปพ้นแล้วจากสังสารวัฏฏ์ จิตที่พ้นไปแล้วจากความรู้สึกว่ามีตัวเราเป็นศูนย์กลาง นั่นแหละคือการปฏิบัติของพระพุทธองค์ 2,500 ปีผ่านไปแล้ว “สิ่ง”หรือ “สัจจะ”ก็ยังดำรงอยู่ ที่พระองค์ตรัสว่า โยธัมมังปัสสติ โสมังปัสสติ ผู้ใดเห็นธรรมผู้นั้นเห็นเราตถาคต นั่นแหละถ้าเราเข้าถึงทางสายกลางหรือสัมผัสได้กับทางสายกลาง นี่เราได้เห็นธรรมแล้ว ได้ดวงตาเห็นธรรมแล้ว เราได้พบพระพุทธองค์แล้ว เป็นหนึ่งเดียวกับพระพุทธองค์แล้ว


แม้ชั่วช้างกระดิกหู งูแลบลิ้น เรียกว่าเราได้ดวงตาเห็นธรรม เราได้เห็นทางที่จะดำเนินไปแล้ว,เห็นทางของการปฏิบัติแล้ว


ถ้าเมื่อใดก็ตาม ถ้าเราหล่นมาจากทางสายกลาง, ทางที่ไปพ้นจากของคู่, เราก็ตกไปอยู่บนทางสายคู่ที่เราเคยชินมันมาตั้งแต่เราเริ่มจำความได้ เดี๋ยวนี้เราอายุเท่าไรแล้ว เราอยู่กับทางสายคู่ เราอยู่กับการให้ค่าตัดสินลงความเห็นที่เป็นของคู่ๆนั่นคือเราดำเนินชีวิต อยู่บนฐานของจิตที่เป็นเหตุผลหรือเป็นทวิภาวะ ด้วยการสังเกต ด้วยการเรียนรู้ศึกษาเพื่อให้เกิดความเข้าใจ นี่แหละจะทำให้เราตื่นขึ้นแล้วอยู่เหนือพ้นโลกมายา,พ้นไปจากโลกของของคู่ จิตของเราก็จะพัฒนาไปสู่มิติที่เรียกว่าจิตเหนือสำนึกหรือจิตเหนือโลก


หรือโลกุตตรจิต นั่นก็คือสภาวะจิตที่ไม่มีของคู่นั่นเอง ไม่มีกาลเวลา ไม่มีอดีต ไม่มีปัจจุบัน ไม่มีอนาคต นี่คือจุดเริ่มต้นของการปฏิบัติ


ถ้าเรายังหาทางสายกลางหรือสภาวะที่พ้นไปจากความรู้สึกว่ามีตัวเรา,พ้นไปจาก การรับรู้อย่างแบ่งแยก มีสิ่งที่ถูกรู้,มีผู้รู้ไม่ได้แล้วละก้อ เราก็ยังตกไปอยู่ในมิติของจิตสามัญสำนึก ที่เปรียบไว้เหมือนเขาวงกต เรายังไม่ออกจากเขาวงกต เรายังหลุดพ้นไปจากสังสารวัฏฏ์,เรายังหลุดไปจากโลกของคู่ไม่ได้ เราก็ไม่สามารถจะสัมผัสกับความจริงแท้ที่เรียกว่าอมตธรรมได้เลย อมตธรรมเท่านั้นที่จะทำลายอุปาทานเครื่องพันธนาการที่ร้อยรัดจิตใจมนุษย์ให้ หลุดพ้นออกไปได้


สัจจะที่เป็นฐานของปรีชาญาณจะทำลายความรู้สึกว่ามีตัวเรา จะทำลายความเห็นต่างๆที่ผิดไปจากความเป็นจริงหรือความเห็นที่วิปลาส ทิฐิวิปลาสต่างๆ เข้าไปสัมผัสกับความจริงแท้ ความจริงที่เราสามารถจะรับรู้ได้ทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ด้วยธรรมชาติรู้ของปรีชาญาณที่เห็นในความเป็นเช่นนั้นเองของสรรพสิ่ง ในแต่ละขณะของการดำรงชีวิตอยู่ของเรา นี่คือเป้าหมายของการปฏิบัติ หากเรายังไม่สามารถจะเข้าใจประเด็นของการปฏิบัติ


การปฏิบัติของเราก็จะไม่กว้าหน้า การปฏิบัติของเราก็ไม่สามารถจะเข้าถึงความเป็นอิสรภาพ, เข้าถึงความเป็นเอกภาพ,เข้าถึงสมบูรณภาพได้เลย.


ประเด็นที่อาตมาพยายามชี้แนะให้ญาติโยมเป็นจุดเริ่มต้นก็คือเราต้องเข้าถึงจิตที่ประภัสสร ของ เราก่อน สัมผัสถึงจิตที่ยังไม่ได้ปรุงแต่งอะไรของเราก่อน เห็นความบริสุทธิ์หรือเห็นความปกติของจิต จิตบริสุทธิ์ของเรานั่นแหละจะสัมผัสหรือเป็นหนึ่งเดียวกับสัจจะสูงสุด ปรีชาญาณที่เกิดจากจิตที่ประภัสสรหรือจิตที่เป็นหนึ่งเดียวกับสัจจะสูงสุดนั่น แหละจะทำให้เรารู้หรือสัมผัสหรือตระหนักรู้,หยั่งรู้สิ่งต่างๆที่เราสามารถ จะรับรู้ได้ตามที่มันเป็นจริง หากเรายังใช้ปัญญาในระดับเหตุผลแล้วเรายังเห็นสิ่งต่างๆเป็นของคู่ คือเห็นมันเกิดเห็นมันดับ เห็นมันเที่ยงเห็นมันไม่เที่ยง นี่เป็นพวกอัตถิกวาทะ - นัตถิกทิฐิ หรือสัสตทิฎฐิ-อุจเฉททิฐิ ซึ่งมีอยู่ในสมัยพุทธกาล


แต่ในทัศนะของพระพุทธองค์ ท่านไม่อาจกล่าวได้ว่าสิ่งทั้งปวงหรือสรรพสิ่งไม่อาจกล่าวได้ว่ามีอยู่หรือไม่มีอยู่
นั่นคือความสุดโต่งทั้ง 2 ในทัศนะของพระพุทธองค์ท่านกล่าวเป็นกลางๆว่าถ้าสิ่งนี้มี,มันต้องมีเหตุมี ปัจจัย เพราะอวิชชาทำให้เกิดสังขาร เพราะสังขารเป็นปัจจัยจึงทำให้เกิดวิญญาณ ถ้าไม่มีสิ่งนี้ สิ่งนี้ก็ไม่มี เพราะไม่มีอวิชชาจึงไม่มีสังขาร เพราะไม่มีสังขารจึงไม่มีวิญญาณ นี่ธรรมที่เป็นกลางในทัศนะของพุทธปรัชญา ถ้าเราสามารถจะเข้าถึงด้วยประสบการณ์ที่ใจของเราสามารถจะสัมผัสได้ เราก็จะซาบซึ้งกับความหมายของชีวิตและความตายว่ามันเป็นสิ่งเดียวกัน


เราก็จะไม่กลัวตายอีกต่อไป เราจะพบความสุขที่แท้จริงที่เรียกว่าความสุขนิรันดร, ความสุขที่ไม่ต้องอิงอาศัยปัจจัยภายนอก,ความสุขที่ไม่ต้องอิงอาศัยวัตถุภาย นอก แต่เป็นความสุขที่เกิดจากใจที่มีความรักความเมตตา ความสุขที่เกิดจากปิติ ที่เกิดจากเราได้รวมกับสรรพสิ่ง หรือกลับคืนไปสู่ความเป็นหนึ่งเดียวกับสรรพสิ่ง เหมือนน้ำตกที่มันกลับคืนไปสู่อ้อมอกของแม่น้ำ เรากลับคืนไปสู่ธรรมชาติ จาคะสละความรู้สึกว่ามีตัวเรา ไปสู่ความเป็นหนึ่งเดียวกับความเป็นทั้งหมดหรือสรรพสิ่งอันกว้างใหญ่ไพศาล อย่างไม่มีขอบเขตจำกัด เราก็จะเข้าใจชีวิต,เข้าใจโลก,เข้าใจจักรวาล, เข้าใจธรรมชาติ, เข้าใจความหมายของการดำรงชีวิตอย่างพรหมจรรย์ นี่คือแนวทางการศึกษาการเรียนรู้ที่พระพุทธองค์ทรงวางหลักการไว้หรือให้คำ ตอบแก่ชาวโลกว่า
ถ้าเราจะดำเนินชีวิตอย่างมีความสุขแล้ว ให้ดำเนินชีวิตในทัศนะที่เห็นโลกตามความเป็นจริง คือเห็นโลกมันเป็นเช่นนั้นเองหรือตามที่มันเป็น ไม่ใช่เห็นโลกเป็นของคู่ๆ ไม่เห็นโลกสุดโต่งไปในส่วนที่เห็นว่ามันมีอยู่หรือไม่มีอยู่ ถ้าเราเห็นโลกแล้ว เราไม่อาจกล่าวได้ว่ามันมีอยู่หรือมันไม่มีอยู่ นี่แหละคือทัศนะของพระพุทธองค์ที่เราได้เข้าถึงความจริงสูงสุด หรือได้ไปเป็นหนึ่งเดียวกับสัจจะ


นี่คือเป้าหมายของการปฏิบัติ ก็จะทำให้เราเกิดบุคคลิกภาพหรือพฤติกรรมในการแสดงของสัจจะในความเป็นหนึ่ง เดียวหรือที่เรียกว่าวิถีพุทธรรม จากขณะหนึ่งไปสู่ขณะหนึ่ง จากขณะหนึ่งไปสู่ขณะหนึ่ง นั่นคือเราไปพ้นเวลา ไปพ้นอดีต ไปพ้นปัจจุบัน ไปพ้นอนาคต


แต่เราเคลื่อนไหวจากขณะหนึ่งไปสู่ขณะหนึ่งด้วยความสมบูรณ์ ด้วยความเป็นเอกภาพของความเป็นองค์รวม ของสรรพสิ่งในแต่ละขณะ ถ้าเราสามารถที่จะรักษาจิตใจของเราให้สงบนิ่ง เห็นความสงบ เห็นความนิ่งอยู่ที่ก้นบึ้งของจิตใจของเราได้ตลอดเวลา


เราก็จะพบกับความมหัศจรรย์ของชีวิต, พบกับความเร้นลับของชีวิตในอีกมิติหนึ่งซึ่งต่างไปจากมิติที่เราเคยดำเนิน ชีวิตอยู่บนทางสายคู่ อยู่บนมิติของเหตุผลบนมิติของความรู้สึกว่ามีตัวเรา


การปฏิบัติเราจะต้องบรรลุผ่านความรู้สึกว่ามีตัวเราไปสู่อีกมิติหนึ่งที่ เป็นมิติของความจริงแท้ ซึ่งเราจะสามารถสัมผัสได้ที่กายยาววาหนาคืบของเรา เป็นสิ่งที่เราจะต้องเรียนรู้ คำสอนของพระพุทธองค์มีอยู่ในทุกขณะ, มีอยู่ในทุกอิริยาบท เป็นสิ่งที่เราต้องเรียนรู้จริงๆจากความจริงที่มันแสดงตัวอยู่ตลอดเวลา ไม่ว่าจะเป็นความจริงที่เกิดจากเหตุปัจจัยหรือความจริงที่ไม่มีเหตุไม่มี ปัจจัย

ความจริงทั้งสองทำงานร่วมกัน เป็นความจริงหนึ่งเดียวหรือเป็นสัจจะหนึ่งเดียว ให้สัมผัสได้ด้วยการตระหนักรู้ของเรา นั่นแหละคือเป้าหมายของการเข้าใจตัวเรา,เข้าใจธรรมชาติ และเราก็มีวิถีของการดำเนินชีวิตอีกทัศนะหนึ่งซึ่งไม่มีตัวเราเป็นศูนย์กลาง


กิจการงานต่างๆก็จะเป็นการงานที่แท้จริง, เป็นศักดิ์ศรีของการงาน,เป็นคุณค่าหรือคุณภาพของการดำรงชีวิตอยู่เป็นมนุษย์ ที่แท้จริง,เป็นมนุษย์ที่ตื่นแล้วจากการหลับใหล, เป็นมนุษย์ที่เปลี่ยนแปลงแล้วจากทัศนะหรือโลกที่คับแคบเหมือนในกระเปาะไข่ ออกมาสู่โลกภายนอก,ออกมาสู่มิติที่ไม่มีขอบเขตจำกัดของธรรมชาติรู้ที่เรียก ว่าปรีชาญาณในทุกขณะ เราจะต้องมีความเพียรอย่างถูกต้อง มีความเพียรที่อยู่บนฐานของปัญญาญาณ มีความเพียรอย่างต่อเนื่องที่อยู่บนฐานของสัมมาทิฐิคือการเห็นจิตที่มันสงบ นิ่งอยู่ตลอดเวลา

ใช้ความเพียรอย่างต่อเนื่องด้วยศรัทธา ด้วยวิริยะ ด้วยความอดทนที่ไม่มีตัวเราเป็นผู้อดทน แล้วเราก็จะเข้าถึงขันติบารมี วิริยะบารมี นี่คือสิ่งที่เราต้องตั้งปณิธานว่าในชีวิตนี้หรือในอัตภาพนี้ เราจะต้อง เป็นหนึ่งเดียวกับความจริง เป็นหนึ่งเดียวกับสัจจะหรือดำรงอยู่ในสัจจะให้ได้


เป็นสาระของชีวิตที่เราต้องเพียรปฏิบัติให้มันได้ในทุกขณะหรือในทุกอิริยาบท หรือในกิจวัตร ในกิจกรรมการงานประจำวันในชีวิตของเรา


การปฏิบัติก็จะไม่ใช่การปฏิบัติอีกต่อไป ก็จะเป็นการดำเนินชีวิตอยู่ในองค์รวม ไม่ว่าเราจะพูด เราจะคิด เราจะทำการงานประกอบอาชีพ มีความเพียร มีสติ มีสมาธิ สมังคีหรือรวมเป็นหนึ่งเดียวกันในกระจก อยู่ในสัมมาทิฐิ อยู่ในความว่าง เราก็จะได้พบความหมายแท้จริงหรือสาระที่แท้จริงของการที่เราเกิดมาเป็น มนุษย์


ที่พระพุทธองค์ทรงตรัสว่า ทันโตเสฐโฐ มนุสเสสุ ในหมู่มนุษย์ทั้งหลาย ผู้ฝึกตนดีแล้วประเสริฐที่สุด ถ้าเรายังไม่ได้ฝึกตนเลยเราก็ยังไม่พัฒนาศักยภาพของเราเลย เราก็ไม่อาจจะพูดได้ว่าเราเป็นมนุษย์ประเสริฐได้ ถ้าเราได้ฝึกฝนในแนวทางที่พระพุทธองค์ได้ทรงวางไว้คือทางสายกลาง เราก็จะพบสิ่งเหล่านี้ ที่อาตมาพูดมาทั้งหมดนี้ก็พูดมาจากประสบการณ์ของการปฏิบัติ, ประสบการณ์ในแต่ละขณะที่กำลังสัมผัสอยู่ในความกลมกลืนเป็นหนึ่งเดียวกับสรรพ สิ่งที่รับรู้ได้หรือตระหนักรู้ได้ในขณะที่พูด



ในขณะที่เคลื่อนไหว ด้วยจิตใจที่สงบนิ่งอยู่ก้นบึ้งของจิตใจ เพราะฉะนั้นเป้าหมายคือสาระของชีวิตที่เป็นเป้าหมายของเราที่ว่าความเห็นถูก ต้องก็คือเป้าหมาย ตรงนี้แหละ เราจะต้องมีเป้าหมาย ตรงนี้มันจึงจะเป็นความเห็นที่ถูกต้อง เมื่อเรามีเป้าหมายที่ชัดเจน การปฏิบัติของเราก็ชัดเจน มันก็จะรู้ได้จากการปฏิบัติแต่ละขณะนำไปสู่เป้าหมายนั้นไหม แม้ในชั่วขณะหนึ่งของความสมบูรณ์ก็ตาม

นำธรรมะเกี่ยวกับการปฏิบัติในทางพระพุทธศาสนา
มาชี้แนะให้ญาติโยมที่สนใจในการปฏิบัติ
นั่นคือทางสายกลางที่อาตมา
พยายามชี้แนะแนวทางของการเริ่มต้น
การปฏิบัติคือหาให้พบ”ทางสายกลาง”
แล้วนำมาใช้ในชีวิตประจำวันของเรา
ในจักรวาลนี้มีความจริงอยู่ 2 อย่างนั่นคือ


- ความจริงที่มีเหตุมีปัจจัยปรุงแต่ง
เราเรียกว่าสังขตธรรม ธรรมที่มีเหตุมีปัจจัยปรุงแต่ง
สิ่งเหล่านี้ตั้งอยู่, เกิดขึ้นและเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา
เกิดขึ้น ตั้งอยู่ แล้วดับไป คือมันเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา
ตกอยู่ในลักษณะที่เรียกว่าไตรลักษณ์คืออนิจจัง คือไม่เที่ยง,
ทุกขังทนอยู่สภาพเดิมไม่ได้ อนัตตาคือไม่อาจกล่าวได้ว่ามีตัวตนหรือไม่มีตัวตน
นี่คือความจริง, แต่ยังไม่ใช่ความจริงแท้,


- ความจริงที่แท้ ความจริงขั้นสุดท้าย
หรือความจริงสูงสุดที่เรียกว่าอมตธรรม
หรือสัจจะขั้นอันติมะ เป็นความจริงที่อยู่ได้ด้วยตัวของมันเอง

ไม่มีปัจจัยปรุงแต่ง ไม่มีจุดเริ่มต้น,
เกิดมาตั้งแต่เมื่อไหร่ก็ไม่รู้
จะไปสิ้นสุดเมื่อไหร่ก็ไม่รู้ ไม่มีจุดสิ้นสุด เป็นอมตะ

สัมผัสได้ด้วยจิตใจ ที่บริสุทธิ์เท่านั้น
ไม่สามารถจะสัมผัสได้ด้วยประสาทสัมผัสทั้ง 5
คือ ตา หู จมูก ลิ้น กาย แต่สามารถจะรู้ได้หรือตระหนักรู้ได้ด้วยจิตใจที่สงบ,
จิตใจที่ประภัสสรเท่านั้นนี่คือความจริงทั้ง 2 ที่เรียกว่า อสังขตธรรมกับสังขตธรรม

พูดโดยโวหารโลกดูเหมือนมี 2 อย่าง แต่ถ้าเราเข้าถึงความจริง เข้าถึงสัจจะสูงสุดแล้ว
เราจะเห็นว่าสัจจะทั้ง 2 ทำงานร่วมกันเป็นสัจจะหนึ่งเดียว

สังขตะคืออสังขตะ หรือปรากฎการณ์
ก็คืออาการหรือพฤติของอสังขตธรรมหรือความว่างนั่นเอง
ที่อาตมาเคยเปรียบเหมือนคลื่นกับน้ำ

น้ำก็คืออสังขตธรรม คลื่นก็คือสังขตธรรม คลื่นเป็นอาการของน้ำ ถ้าไม่มีน้ำก็ไม่มีคลื่น
ถ้าไม่มีสัจจะสูงสุด,ไม่มีอสังขตธรรม ก็ไม่มีสังขตธรรม ไม่มีความว่างก็ไม่มีปรากฏการณ์

เพราะฉะนั้นในการปฏิบัตินี่เราก็ไม่ควรไปเน้นด้านใดด้านหนึ่งโดยเฉพาะ
ความเป็นหนึ่งเดียวมันก็มีคุณค่า แต่ความหลากหลายมันก็เป็นความงามเช่นกัน

ในความเข้าใจเช่นนี้ เข้าใจว่ามันมี 2 นี่มันก็จะเกิดช่องว่างระหว่างหนึ่งเดียว
และหลากหลายแต่ความเป็นหนึ่งเดียว
หรือสัจจะสูงสุดนี่และความหลากหลาย มันเป็นสิ่งเดียวกัน

ดังนั้นเราควรจะชื่นชมกับความหลากหลายประสบการณ์ในความเป็นหนึ่งเดียวนี่เอง.

ที่เราเน้นในการงานในชีวิตประจำวันให้เป็น การภาวนา
เราจะต้องกำจัดช่องว่าง หรือไม่ให้มันมีช่องว่างระหว่างเรากับสรรพสิ่ง
แล้วเราจะพบความงาม ความเร้นลับของชีวิตเรา
การฝึกสมาธิภาวนาและการทำงานในชีวิตประจำวันมันเป็นสิ่งเดียวกัน

เราเรียกว่าสมาธิภาวนาว่าเป็นกิจกรรม เป็นกิจกรรมที่แท้ในชีวิตประจำวันของเรา
และเรียกกิจกรรมในชีวิตประจำวันของเราว่าเป็นการปฏิบัติหรือการภาวนาที่แท้ด้วย
ดังนั้นในกิจกรรมหรือการเคลื่อนไหวนี่มันต้องมีความสงบหรือความนิ่ง
และในความสงบหรือความนิ่ง มันก็จะอยู่ในกิจกรรมด้วย

ทั้งความสงบและความนิ่งมันก็ไม่ต่างกัน
ความสงบก็คือความนิ่ง ความสงบก็คือกิจกรรม
เหมือนกับเหรียญ 2 ด้านที่ร่วมทำงานเป็นหนึ่งเดียวกัน
ดังนั้นจึงไม่มีความแตกต่างระหว่างของคู่,
ไม่มีความแตกต่างระหว่างสัจจะทั้ง 2

เมื่อเราเข้าถึงสัจจะแล้วนี่เราก็จะเห็นว่าถูกก็คือผิด
คนฉลาดก็คือคนโง่ คนโง่คือ คนฉลาด สูงก็คือต่ำ ดำก็คือขาว
กิเลสก็คือพุทธะ คือเราจะเห็นว่ามันเป็นเช่นนั้นเอง มันไม่มีความแตกต่าง

แต่มันก็ไม่ได้เหมือนกัน คือสภาวจิตที่เราไปพ้นมิติของจิตสามัญสำนึก
เราจะไม่เน้นที่ด้านใดด้านหนึ่งโดยเฉพาะ เราจะไม่เน้นหนึ่ง, เราจะไม่เน้นความสงบ,
เราจะไม่เน้นความหลากหลายหรือเราจะไม่เน้นในความเป็นทั้งหมด

สิ่งที่เราเน้นก็คือการรู้จักสิ่งต่างๆตามที่มันเป็น
หรือมันเป็นของมันเช่นนั้นเอง
แต่เราควรจะเข้าใจชีวิตในลักษณะนี้
ชีวิตของเราก็จะไม่มีปัญหา
นั่นก็คือวิถีชีวิตที่ไม่มีตัวเราเป็นศูนย์กลาง,


วิถีชีวิตของพุทธธรรมหรือวิถีของพุทธธรรม
ชีวิตที่มีปัญหาเพราะว่าเราไปยึดติดที่ด้านใดด้านหนึ่งเป็นพิเศษ
เราต้องยอมรับสิ่งต่างๆตามที่มันเป็น นี่ก็คือการมองสิ่งต่างๆของเรา
และก็เป็นวิธีที่เราจะต้องดำรงชีวิตอยู่ในโลกนี้ด้วยประสบการณ์เช่นนี้

อยู่นอกเหนือความคิดหรืออยู่เหนือความคิดระดับจิตสามัญสำนึก
ในโลกของความคิดนี่ย่อมมีความแตกต่าง,มีการแบ่งแยก,
เป็นทาสของเวลา มีอดีต มีปัจจุบัน มีอนาคต มีความแตกต่าง มีตัวเราเป็นศูนย์กลาง


ในระหว่างความเป็นหนึ่งและความหลากหลาย
เราก็จะไม่ไปติดอยู่ในข้างใดข้างหนึ่ง
เมื่อเรามีปัญหาทางอารมณ์ขึ้นมา แต่มันไม่ใช่ปัญหาจริงๆ

มันถูกสร้างขึ้นจากเหตุจากปัจจัย
จากความคิดที่เกิดจากอวิชชา
หรือทัศนะที่เราเอาตัวเราเป็นศูนย์กลาง

เนื่องจากเราไปให้ความสำคัญด้านใดด้านหนึ่งเป็นพิเศษ
นั่นก็คือการยึดติดนั่นเอง ปัญหาก็เกิดขึ้นมากมาย
ฉะนั้นโดยแก่นสารแก่นสาระ
ความสุขก็คือความทุกข์ นี่คือความเข้าใจที่แท้

การถ่ายทอดธรรมะที่มาจากพระพุทธองค์มาถึงเรา
นี่แหละคือประเด็นที่อาตมาพยายามชี้แนะว่าการปฏิบัติการภาวนานี่

เราจะต้องพัฒนาศักยภาพจิตของเราให้อยู่เหนือจิตสามัญสำนึกให้ได้
ในจุดเริ่มต้น ทางสายกลางนี่เป็นสภาวะที่เราได้พัฒนา
หรือได้ยกจิตของเราสู่จิตเหนือสำนึกแล้ว มันจึงไม่มีของคู่

เมื่อเรายกจิตเหนือสำนึกขึ้นไปสู่กับความเป็นหนึ่งเดียวกับสัจจะสูงสุด
หรือเรียกว่าโลกุตตรจิต
ซึ่งเป็นกุญแจสำคัญที่จะนำเราไปสู่การปล่อย การวาง
การละเครื่องพันธนาการต่างๆที่เราเคยดำเนินชีวิตมาด้วยอวิชชาจนเกิดความเคยชิน
หรือเกิดอนุสัยในการที่จะมองโลกในทัศนะที่ผิดไปจากความเป็นจริง
หรือในทัศนะที่เป็นเหตุเป็นผล,

ในทัศนะที่เป็นของคู่ จึงกล่าวได้ว่ามนุษย์ปุถุชนเรานี่ตกเป็นทาสของคู่,
ตกเป็นทาสของเวลา, ตกเป็นทาสของเงื่อนไขต่างๆ นั่นก็คือความยึดถือนั่นเอง


เราก็จะต้องหาทางซึ่งเป็นตามธรรมชาติ
หาทางที่จะพัฒนาจิตของเราให้พ้นไปจากของคู่,
พ้นไปจากการรับรู้อย่างแบ่งแยก.
นี่แหละอุบายต่างๆ รูปแบบใดๆก็ตาม.
เป้าหมายของอุบายนั้นก็เพื่อที่จะไปรับรู้
หรือพัฒนาจิตขึ้นไปอยู่ในระดับจิตเหนือสำนึก
แล้วการรับรู้ก็จะไม่แบ่งแยกอีกต่อไป,

จะไม่มีสิ่งที่ถูกรู้ จะไม่มีผู้รู้
ตราบใดที่เรายังรับรู้อย่างแบ่งแยก,
มีรูปมีนาม, มีสิ่งที่ถูกรู้,

มีผู้รู้ มิติของจิตนั้นก็ยังเป็นมิติของจิตสามัญสำนึกนั่นเอง
ซึ่งในมิติของจิตสามัญสำนึกนี่
ภูมิปัญญาของมันมีขอบเขตจำกัด
ปัญญาไม่สามารถจะสัมผัสกับสัจจะสูงสุดได้


ปัญญาที่เกิดจากสัจจะสูงสุดหรือเกิดจากจิตที่บริสุทธิ์นี่
มันเป็นปัญญาที่ไม่มีขอบเขตจำกัด
แต่ปัญญาในระดับจิตสามัญสำนึก
ที่มีตัวเราเป็นศูนย์กลาง มันมีขอบเขตจำกัด
มันรู้เฉพาะเรื่องใดเรื่องหนึ่งหรือทางทวารใดทวารหนึ่ง

เพราะฉะนั้นนักปฏิบัติจะต้องเข้าใจตรงนี้ด้วย
และแยกให้ออกว่าปัญญาชนิดไหนที่เราจะต้องฝึกฝนอบรมให้เกิดขึ้น
หลักการสังเกตง่ายๆเมื่อเกิดปัญญาที่ไม่มีขอบเขตจำกัดนี่
ความรู้สึกว่ามีตัวเรามันจะหายไป,
มันจะไม่มีความรู้สึกว่ามีตัวเรา การรับรู้ก็จะไม่แบ่งแยก

เราจะรับรู้เป็นหนึ่งเดียวกับสรรพสิ่งรอบๆตัวเรา
นี่คือการปฏิบัติที่เราสามารถจะค้นพบจุดเริ่มต้นหรือทางสายกลาง
ก่อนที่จะมีอะไรปรากฏขึ้นในความสงบหรือในจิตที่ว่างของเรานี่
เราจะไม่รู้ถึงความสงบ เมื่อจิตของเราว่าง,

เราไม่ค่อยรู้หรอกว่ามันมีความสงบหรือไม่สงบ,
ต่อเมื่อมีสิ่งใดปรากฏขึ้นมา เราก็จะรู้จักความสงบ

นั่นคือเมื่อมีอารมณ์ใดกระทบ
แต่ก่อนเราเคยหวั่นไหว เดี๋ยวนี้เราเฉยได้ เราเป็นปกติได้,

นี่แหละเราจะรู้จักความสงบ ที่อาตมาเคยเปรียบเทียบว่า เมฆมีไว้เพื่อดวงจันทร์
เราจะรู้ว่าดวงจันทร์มันกลมหรือไม่กลมต่อเมื่อมันมีเมฆมาบดบัง

ถ้าไม่มีเมฆมาบดบัง เราก็จะไม่เห็นความกลมของดวงจันทร์ได้
ฉันใดสัจจะสูงสุดนี่เราไม่อาจจะสังเกตเห็นได้ในสภาวะตัวของมันอย่างโดดๆ

ต่อเมื่อมีอารมณ์ต่างๆมากระทบหรือปรากฏการณ์ต่างๆมากระทบ.
เราก็จะเห็นสัจจะสูงสุด เห็นความสงบหรือความไม่เปลี่ยนแปลงของสัจจะสูงสุดได้ชัดเจน
เพราะฉะนั้นเมื่อมีบางอย่างเกิดขึ้นท่ามกลางความเป็นปกติหรือท่ามกลางความสงบ

เราก็จะพบความสงบอย่างชัดเจน เขาจึงกล่าวว่า
เมฆมีไว้เพื่อดวงจันทร์ ลมมีไว้เพื่อดอกไม้ นี่เป็นสุภาษิตญี่ปุ่น
เรามองเมฆที่มันบังดวงจันทร์ มันบังบางส่วนไว้ เราจึงสามารถเห็นความกลมของดวงจันทร์
จะเห็นความงามของสัจจะสูงสุดแสดงตัวของมันเองและกลายเป็นปรากฏการณ์,

ทั้ง 2 ทำงานร่วมกันเป็นความจริงหรือเป็นสัจจะหนึ่งเดียว
ดังนั้นเราก็จะพบคุณค่าของสัจจะสูงสุดในชีวิตประจำวันของเรา มากกว่า
เราจะพบในขณะที่เรานั่งสมาธิ หากเราไม่เข้าใจประเด็นการปฏิบัติหรือการภาวนาแล้วละก้อ
การปฏิบัติของเราก็จะไม่ก้าวหน้า


ในชีวิตประจำวันของเรามันจึงมีแต่วัชชพืช มีแต่เมฆ มีแต่แมกไม้
เราไม่เห็นดวงจันทร์ เราก็ไม่เห็นคุณค่าของวัชชพืช
แต่ถ้าเราเห็นเมฆเห็นดวงจันทร์ เห็นความกลมของดวงจันทร์ เห็นแมกไม้ที่มันบังสิ่งต่างๆไว้
นั่นแหละที่จะทำให้เรามีปัญหาคือเราเน้นหรือตระหนักไปเพียงด้านใดด้านหนึ่งเป็นพิเศษ

ทำให้เกิดมีปัญหาที่เราดำเนินชีวิตผ่านมาสำหรับชาวพุทธที่แท้จริงแล้วนี่
วัชชพืชที่คนทั่วไปเห็นว่ามันไร้ค่า
แต่ถ้าเราเข้าใจประเด็น เห็นสัจจะสูงสุด,เห็นความสงบ
เราก็จะรู้จักว่าวัชชพืชนี่มันคือขุมทรัพย์ ถ้าเรามีทัศนคติเช่นนี้ เราถือคติเช่นนี้อยู่ในใจ

ไม่ว่าเราจะทำอะไรในการดำเนินชีวิตของเราก็คือศิลปะที่แท้จริง
นั่นก็คือเมื่อมีอุปสรรคใดๆผ่านเข้ามาในชีวิต
หรือที่เราเปรียบเหมือนวัชชพืช เราก็ศึกษาเรียนรู้มัน
เรียนรู้มันด้วยสติปัญญาที่ไม่มีขอบเขตจำกัด

อุปสรรคต่างๆก็จะเป็นวัชชพืชที่เป็นปุ๋ยให้ต้นไม้เจริญงอกงาม
อุปสรรคต่างๆที่ผ่านเข้ามาในชีวิต
ถ้าเราสามารถจะเรียนรู้มันได้
นี่แหละคือการดำเนินชีวิตที่เป็นศิลปะที่แท้จริง

ถ้าเราใช้อุปสรรคนั้นในการเรียนรู้ ก็จะทำให้เรารู้ว่า
เราจะผ่านอุปสรรคไปด้วยจิตใจที่เป็นปกติ
หรือจิตที่ก้าวหน้าที่เกิดจากการปฏิบัติจริงไหม
หรือมันยังผ่านไม่ได้ทำให้เราเกิดปัญหาหรือมีปัญหาตกอยู่ในความทุกข์อยู่

นั่นก็จะเป็นเครื่องวัดที่เราปฏิบัติมาแล้ว ยังมีสิ่งที่บกพร่อง
เราก็จะต้องมีความเพียร มีความพยายามให้มากขึ้นไปกว่าเดิมอีก
อุปสรรคก็จะเป็นประโยชน์,ไม่ใช่อุปสรรคเป็นโทษต่อชีวิตของเราที่ทำให้เราทุกข์


ถ้าเรามองอุปสรรคให้เหมือนวัชชพืชที่จะสามารถบำรุงต้นไม้ได้
อุปสรรคก็จะเป็นเครื่องบำรุง ทำให้การปฏิบัติของเราก้าวหน้าขึ้น
ฉะนั้นเมื่อปฏิบัติหรือนั่งสมาธิ เราก็ควรนั่งเฉย ๆ นั่งเพื่อนั่ง นั่งด้วยความสงบของจิตใจ
นั่งหรือเดินจงกรมนี่ก็เพื่อให้ธรรมชาติที่แท้

ธรรมชาติที่บริสุทธิ์หรือจิตที่ประภัสสร แสดงตัวของมันออกมา
โดยที่เราไม่ต้องไปกำหนดอะไรทั้งสิ้นตั้งตัวให้ตรง รักษาสภาวจิตที่ยังไม่ถูกปรุงแต่ง

หรือจิตที่ประภัสสรนั่นแหละให้มันแสดงตัวของมันออกมา โดยไม่ได้คาดหวังหรือโดยไม่มีความต้องการ
แต่ให้เป็นไปตามธรรมชาติ ให้มันเป็นเองในความเป็นธรรมชาติของมัน

กายและใจก็เกิดความสมดุล,
เกิดความพอดี, เกิดความสมบูรณ์
นั่นก็คือการแสดงธรรมชาติที่แท้ของเราออกมานั่นเอง,

เราจึงต้องมีความพยายามที่ถูกต้อง หรือที่เรียกว่าสัมมาวายามะ ความพยายามที่ถูกต้อง
หรือความเพียรที่ถูกต้อง ก็คือความเพียรที่อยู่บนฐานของจิตที่ประภัสสร
ความเพียรที่อยู่บนฐานสัมมาทิฐิ คือปัญญาที่ไม่มีขอบเขตจำกัดนี่แหละ
แล้วเราก็ต้องทำให้มันต่อเนื่องที่อยู่บนฐานของจิตที่บริสุทธิ์

เมื่อใดก็ตามที่เราพบปัญหาหรือพบอุปสรรคของชีวิต
ที่ทำให้เราเกิดความทุกข์ความวิตกกังวล
ก็จะทำให้เราเกิดปัญญา
ถ้าเราสามารถจะนำอุปสรรค

หรือปัญหาเหล่านั้นมาเป็นสิ่งที่เราจะต้องเรียนรู้มัน
เมื่อเราเข้าใจมันก็จะทำให้เรารู้แจ้งแทงตลอด
ถึงอุปสรรคที่มันไม่ได้เป็นสิ่งถาวรอะไร

มันเปลี่ยนแปลงอยู่ มันเคลื่อนไหวอยู่
และเราก็เห็นสภาวะที่อยู่เบื้องหลังของปรากฏการณ์
นั่นก็คือความสงบของจิตใจ ความตั้งมั่นของจิตใจที่บริสุทธิ์

แต่ว่าทั่วไปนี่มันเป็นเรื่องยากที่เราจะเห็นอย่างนั้น
แต่ถ้าเรามีความเพียร มีความตั้งใจ เข้าใจประเด็น
การปฏิบัติของเราก็จะก้าวหน้า แต่เราก็จะต้องมีประสบการณ์

แม้มันจะเป็นความยากสักปานใดก็ตาม
เราจะต้องมีประสบการณ์นั้น คือนำปัญหามาเป็นสิ่งที่เราจะต้องเรียนรู้เพื่อผ่านไป

อุปสรรคต่างๆ มันเป็นเพียง เบื้องบนเขาส่งมาทดสอบความก้าวหน้าของเรา
ว่าเราจะผ่านอุปสรรคนั้นด้วยจิตใจที่ก้าวหน้า หรือจิตใจที่ไม่ก้าวหน้า.

แม้จิตใจของเราจะไม่ก้าวหน้า เรายังมีปัญหาที่ทำให้เราทุกข์
แต่ก็ยังมีประโยชน์ที่เราได้รู้ว่าการปฏิบัติของเราจะต้องมีความเพียรเพิ่มขึ้นอีก
เราจะต้องมีมานะพยายามและทำให้ต่อเนื่องมากกว่าเดิม
นั่นคือเราใช้วิกฤตให้เป็นโอกาสเราจะต้องมีประสบการณ์นี้
ไม่งั้นมันจะผ่านอุปสรรคต่างๆไปไม่ได้


เมื่อเราสามารถจะมีประสบการณ์นี่บ่อยขึ้น
เราก็จะชนะมัน เราก็จะพบกับความปีติ,
ความสุขของชีวิตที่เป็นอมตะ ที่เป็นนิรันดร

เราจะสามารถปรับปรุงตนเองให้ดีขึ้นได้
ก็ด้วยการปฏิบัติอย่างต่อเนื่อง ด้วยความเข้าใจแบบนี้
ถ้าเราพยายามเข้าถึงบางอย่างโดยไม่มีความเข้าใจในแบบนี้ การปฏิบัติก็จะไม่ก้าวหน้า


แต่ถ้ามีความเข้าใจถูกต้องในแนวทางของการปฏิบัติ ไม่ว่าเราจะทำอะไร กิจกรรมนั้น
การงานนั้น ก็จะตั้งอยู่บนฐานของธรรมชาติที่แท้จริง
ที่เป็นธรรมชาติของสรรพสิ่ง โดยเฉพาะธรรมชาติที่แท้จริงของเรา

แล้วความสำเร็จก็จะเกิดขึ้นทีละน้อยๆ เราก็จะมีความปีติ
ความรื่นรมย์กับชีวิตในแต่ละขณะๆ ที่เราได้พบขุมทรัพย์ที่แท้จริงของชีวิต นั่นคืออริยทรัพย์
ซึ่งไม่สามารถจะถูกขโมยหรือถูกทำลายได้ด้วยไฟ


การฝึกฝน นั่งสมาธิ หรือแม้กระทั่งการเดินจงกรมนี่
ก็เพื่อที่จะให้ธรรมชาติที่แท้จริงของเรานี่ มันเผยตัวออกมาให้เราได้เห็น
หรือมันแสดงตัวให้เราได้สัมผัส ทุกคนมีธรรมชาติที่แท้คือสัจจะสูงสุดอยู่แล้ว

ไม่ว่าเราจะเห็นหรือไม่เห็น สิ่งนั้นก็มีอยู่แล้ว อยู่ก้นบึ้งของเหตุผล,
อยู่ก้นบึ้งของของคู่, อยู่ก้นบึ้งของชีวิตที่เราดำเนินมาด้วยอวิชชา

แต่ถ้าเมื่อใดก็ตาม อวิชชาหายไป
ปัญญาญาณเกิดขึ้น ขบวนการความคิด
ที่เกิดจากอวิชชาคือตัณหา อุปาทานหายไป


ธรรมที่แท้ก็จะเผยตัวของมันออกมาตามธรรมชาติของมัน
ซึ่งมันก็แสดงตัวของมันอยู่ตลอดเวลา
แต่ในมิติของจิตสำนึกที่เราดำเนินอยู่ในกระเปาะไข่
มันไม่สามารถที่จะเห็นสิ่งที่อยู่นอกกระเปาะไข่ได้
แต่เมื่อเราออกมาเสียจากกระเปาะไข่


เราก็จะเห็นโลกหรือเห็นจักรวาลในอีกมิติหนึ่ง
ถ้าเราไม่รู้จักธรรมชาติที่แท้ของเราแล้วละก้อ
เราจะไม่มีความรู้สึกกลมกลืนเป็นหนึ่งเดียวกับสรรพสิ่งได้

เราย่อมไม่สามารถที่จะซาบซึ้งกับการงานในชีวิตประจำวัน
เราย่อมไม่สามารถที่จะซาบซึ้งกับผลพวงแห่งความเพียร
หรือความบากบั่นในชีวิตของเราได้ แต่ถ้าเราสามารถจะสัมผัสได้


เราก็จะเกิดความปีติจากความบากบั่น จากความเพียรที่เราได้มุ่งมั่น
เราสามารถจะเห็นได้แล้วก็จะเกิดปีติทำให้เราเกิดกำลังใจ

การค้นพบความหมายที่แท้จริงหรือประเด็นที่แท้จริงของการปฏิบัติ
จะพบความหมายที่แท้จริงของความเพียรได้
นั่นก็คือการค้นพบธรรมชาติเดิมแท้ของความพยายาม,
ธรรมชาติเดิมแท้ของเรานั่นเอง


เราอย่าเพิ่งไปใส่ใจกับผลของความเพียรหรือผลของการปฏิบัติ
อย่าเพิ่งไปคาดหวังว่ามันจะต้องได้เมื่อนั่นเมื่อนี่
แต่เราควรจะใส่ใจไปกับผลของความเพียร
ในแต่ละขณะที่มันแสดงธรรมชาติที่แท้ของมันออกมา
ในกิจการต่างๆ ในกิจกรรมต่างๆในชีวิตประจำวันของเรา
ความเพียรหรือความมุ่งมั่นที่เราได้กระทำ ผลเกิดขึ้นในขณะนั้น,


ผลเกิดขึ้นตามธรรมชาติของมัน
เราก็จะต้องเข้าใจและรู้จักต้นกำเนิดที่แท้จริง
หรือธรรมชาติที่แท้ของมันก่อนที่เราจะสามารถเห็นผลของมันได้

นี่คือความเข้าใจที่ถูกต้อง แต่ถ้าเราไม่มีความเข้าใจที่ถูกต้อง
การปฏิบัติของเราก็เลอะเลือน ที่อาตมาเคยใช้
คือไม่สามารถจะเห็นความก้าวหน้าของจิตใจได้
ความปีติความรื่นรมย์ก็ไม่เกิดขึ้น


เมื่อใดก็ตามถ้าเราสามารถจะเห็นน้อยบ้างมากบ้าง
ชนะบ้างแพ้บ้างต่ออุปสรรคต่าง ๆ

แม้จะแพ้ก็นำอุปสรรคมาเป็นสิ่งที่เราจะต้องเรียนรู้
เป็นสิ่งที่เราจะต้องเข้าใจมัน
นั่นแหละเราจะเกิดความซาบซึ้งเราจะเกิดปีติในความเพียรของเรา
ผลที่จะตามมาจากการปฏิบัติก็คือ

ในขณะที่มันกำลังแสดงตัวของมันออกมานั่นเอง
ถ้าความเพียรของเราไม่ได้ตั้งอยู่บนฐานธรรมชาติที่แท้จริง
ความเพียรนั้นก็ไม่ใช่ความเพียรที่บริสุทธิ์

หรือความเพียรที่แท้จริงหรือความเพียรที่ชอบ
ไม่ใช่สัมมาวายามะ สัมมาวายามะมัน
จะต้องตั้งอยู่บนฐานของจิตที่บริสุทธิ์ของเรา

ไม่ว่าจะเป็นการให้ทาน
หรือการถือศีลก็ตามที่เป็นบารมีที่จะนำไปสู่ฟากโน้น
หรือนำไปสู่การพ้นทุกข์แล้วละก้อ
มันจะต้องตั้งอยู่บนฐานของจิตที่บริสุทธิ์

หรือฐานของปัญญาที่ไม่มีขอบเขตจำกัด
ปัญญาที่เกิดจากจิตที่บริสุทธิ์

ปัญญาที่เกิดจากจิตพุทธะนั่นแหละที่จะนำเราไปสู่ฟากโน้น
หรือนำเราไปสู่ความหมดทุกข์ได้
ถ้ามันไม่ตั้งอยู่บนฐานของจิตที่บริสุทธิ์ หรือที่
อาตมาใช้คำว่าประเด็นแล้วละก้อ
มันก็จะไม่ใช่ทานที่เป็นบารมี ไม่ใช่ทานที่แท้จริง

เป็นทานที่เราให้ด้วยความรู้สึกที่มีตัวเรา
จึงย่อมมีความคาดหวังบางอย่าง แม้กระทั่งศีลก็ตาม
ศีลที่ไม่ตั้งอยู่บนจิตที่ประภัสสร
ศีลนั้นก็ไม่ทำให้เกิดสมาธิ จะไม่ทำให้เกิดปัญญา

ดังนั้นศีลที่แท้จริงหรือทานที่แท้จริงที่เป็นบารมี
มันจะต้องอยู่บนฐานของสัจจะสูงสุด
หรือบนฐานที่จิตประภัสสรของเรา เราอาศัยสิ่งนี้เป็นฐาน
ไม่ว่าเราจะทำอะไร ไม่ว่าจะเป็นความเพียร

เราจะต้องทำให้ต่อเนื่องอยู่บนฐานนี้
และเราก็จะได้ชื่นชมกับผลของความเหนื่อยยากของเราในทุกขณะ
วันแล้ววันเล่า ปีแล้วปีเล่า เราจะปฏิบัติ
หรือมีความเพียรอยู่บนฐานของจิตที่บริสุทธิ์นี่
วิธีนี้เราก็จะมีความพอใจกับทุกสิ่งที่เป็นกิจการงานของเรา

ดังนั้นการฝึกฝน การบำเพ็ญเพียร การภาวนาหรือการนั่งสมาธิก็ดี
การเดินจงกรมก็ดี ด้วยความเพียรด้วยการฝึกปฏิบัติ
มันก็จะดำเนินอยู่บนหนทางอันบริสุทธิ์ของชีวิต
พ้นไปจากความคิดที่คาดหวังพ้นไปจากความคิดที่มีตัวเราเป็นศูนย์กลาง

การฝึกฝนจึงหมายถึงการรักษาธรรมชาติเดิมของเรา
หรือรักษาจิตที่ประภัสสรของเราไว้อย่างที่มันเป็น

ไม่จำเป็นที่เราจะต้องไปหาคำตอบทางสมองหรือทางเหตุผลว่า
ธรรมชาติเดิมแท้ที่บริสุทธิ์น่ะมันคืออะไร
ไม่ต้องไปให้ความหมายมัน
เพราะสิ่งนั้นมันอยู่เหนือความเข้าใจด้วยเหตุผล
เหนือความเข้าใจด้วยความคิด
เราเพียงแต่นั่ง เราเพียงแต่เดิน เพียงแต่ฝึกฝน เพียงแต่ภาวนาเท่านั้น


นี่ก็คือการปฏิบัติธรรมในวิถีทางของเรา
เมื่อทุกคนเข้าใจวิถีของการฝึกฝนดีแล้ว
เราก็จะมีความเพียร เมื่อเราได้มีการสนทนาพอเข้าใจ
เราก็จะแยกย้ายกันไปทำความเพียร ทำความเพียรที่บ้าน
ทำความเพียรที่ที่ทำงาน ทำความเพียรเมื่ออยู่กับกิจกรรมต่าง ๆ ทุกคนจะต้องทำงานทำการ

ทุกคนจะต้องมีกิจกรรมในชีวิตประจำวัน เมื่อเรามีความเข้าใจ เราก็ถือว่าการงานนั่นแหละคือการปฏิบัติ
มันก็จะทำให้เราสามารถปฏิบัติได้อย่างต่อเนื่อง ต่อเนื่องไปบนธรรมชาติที่บริสุทธิ์ของเรา
แล้วเราก็จะมีความปีติ มีความเพลิดเพลินกับการงานที่เราทำ เพลิดเพลินกับวิถีทางที่แท้ของชีวิตของเรา

แม้เราจะไม่มีเงินมากมาย จะไม่มีลาภ ยศ ตำแหน่ง ไม่มีใครสรรเสริญ
แต่วิถีชีวิตที่เราพากเพียรอยู่บนฐานของธรรมชาติที่แท้
ก็จะทำให้เรามีความสุข เป็นความสุขที่ไม่ได้อาศัยลาภ ยศ สรรเสริญ ที่ไม่ได้อาศัยอามิสต่าง ๆ
นี่ก็เป็นความสุขที่เรียกในพุทธศาสนาว่านิรามิสสสุข สุขที่ไม่ต้องอาศัยวัตถุ
แต่เป็นสุขที่เกิดจากการดำเนินชีวิตของเราที่ดำเนินหรือดำรงชีวิตอยู่ในสัจจะ

ดำรงชีวิตร่วมอยู่กับพระองค์ ดำรงชีวิตเป็นหนึ่งเดียวกับพระพุทธองค์
นี่เป็นสิ่งที่ผิดปกติสำหรับชาวโลกทั่วไปที่ได้ยินได้ฟัง
โดยปกติเรามักจะให้ความสำคัญกับการปฏิบัติในอิริยาบทใดอิริยาบทหนึ่ง
เช่นนั่งสมาธิ นั่งกันเป็นชั่วโมง ๆ หรือเดินจงกรม เดินจนทางเป็นร่อง

นี่คือเราให้ความสำคัญกับอิริยาทใดอิริยาบทหนึ่ง
หรือเน้นความเข้าใจพุทธศาสนาอย่างใดอย่างหนึ่งโดยเฉพาะ
แล้วก็คิดว่านี่แหละคือพุทธศาสนา

นี่แหละที่ทำให้เราจะต้องมีกัลยาณมิตรหรือมีคุรุที่จะชี้แนะ
ที่จะทำให้เราไม่ยึดติดกับความเข้าใจในรูปแบบ
หรือความเข้าใจในแง่มุมใดแง่มุมหนึ่งของสัจจะ

หรือแบบใดแบบหนึ่งโดยเฉพาะ หรือนิกายใดนิกายหนึ่งโดยเฉพาะ
เราจะต้องไปพ้นการแบ่งแยก เราจะต้องไปพ้นนิกาย
ชาวพุทธที่แท้จะต้องไปพ้นนิกายหรืออาจารย์ใดอาจารย์หนึ่งโดยเฉพาะ

จะต้องไม่ติดคำสอนของอาจารย์
แต่จะนำคำสอนของอาจารย์นั้นมาเพื่อที่จะพัฒนาจิตใจของเรา
เราเคารพอาจารย์ แต่เราไม่ติด เราไม่ยึดถืออาจารย์

ถ้าเรายึดถือมันก็จะกลายเป็นกรอบที่ครอบงำจิตใจของเราลงไปอีกชั้นหนึ่ง
ไม่ว่านิกายก็ดี หรือไม่ว่าชื่อของศาสนาก็ดี


ถ้าเราสามารถจะเข้าใจและไปพ้นความยึดติด
เราก็จะกลับคืนไปเป็นส่วนหนึ่งของธรรมชาติ
ไปเป็นธุลีหนึ่งของความเป็นเองของธรรมชาติ
นี่คือการสละหรือจาคะทุกสิ่งที่เป็นเครื่องพันธนาการ

เมื่อเราสามารถจาคะทุกสิ่งของเครื่องพันธนาการได้แล้ว
เราก็จะกลับไปสู่บ้านเดิมของเราก็คือความเป็นธรรมชาติ
ความเป็นหนึ่งเดียวกับสรรพสิ่งนั่นเอง

พุทธศาสนาก็เป็นเพียงข้อมูลที่จะชี้แนะ
เป็นคำสอนที่จะชี้แนะเพื่อจะเข้าถึงความเป็นธรรมชาติ
หรือเข้าถึงสัจจธรรม ซึ่งครอบคลุมความจริงทั้งหลาย

หรือครอบคลุมสรรพสิ่งทั้งหลายหรือพูดง่ายๆว่า
สรรพสิ่งทั้งหลายหรือความหลากหลายของปรากฏการณ์
มันดำรงอยู่ในสัจจะสูงสุด มันดำรงอยู่ในความว่างหรือสุญญตา


การฝึกสมาธิหรือการภาวนา มันก็จะดำรงอยู่ในความจริงสูงสุดนั้นด้วย
ความจริงสูงสุดมันครอบคลุมกิจกรรมอันหลากหลายของชีวิตของเรา


ดังนั้นเราจึงไม่ได้เน้นที่สิ่งใดสิ่งหนึ่งโดยเฉพาะ
แต่เราจะเข้าใจในส่วนของความเป็นทั้งหมดของชีวิตเราในแต่ละขณะๆ
ซึ่งเราเป็นส่วนหนึ่งของปรากฏการณ์หรือความจริงที่มีเหตุมีปัจจัยปรุงแต่ง
ที่มีความเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา
เราจะตระหนักรู้ถึงความเปลี่ยนแปลง
หรือกระแสน้ำที่ไหลโดยไม่มีช่องว่างที่จะให้เราพูดได้ว่ามันเกิด มันดับ


แต่มันเป็นกระแสที่ต่อเนื่อง จิตซึ่งเราสามารถจะสัมผัสได้
เมื่อจิตใจของเราเข้าถึงความว่างซึ่งลึกซึ้งพอ เราสามารถจะสัมผัสการเคลื่อนไหว


การเปลี่ยนแปลงของเรากับสรรพสิ่งที่เป็นหนึ่งเดียวกันได้แล้ว
พร้อมกันนั้นเราก็สามารถจะสัมผัสได้ถึงต้นกำเนิดของการเปลี่ยนแปลงนั้น
นั่นคือความสงบหรือความว่างนั่นเอง นี่คือวิถีชีวิตของพุทธะ


วิถีชีวิตของการดำเนินชีวิตพรหมจรรย์ หากเราได้เข้าถึง เราก็จะพบกับความรื่นรมย์ ความปีติ
ความอิ่มเอิบของชีวิตในแต่ละขณะที่เราสามารถจะชื่นชมกับชีวิตที่แท้จริงของเราได้

ทางสายกลาง

<!--Main-->ก่อนอื่นเรามาเข้าใจโครงสร้างพุทธศาสนาก่อน พระสูตรที่สำคัญที่เป็นหัวใจของพุทธศาสนาที่หลวงพ่อชี้แนะมีอยู่ประมาณ 3-4 พระสูตร

อริยสัจจ์ 4 เป็นพระสูตรที่สำคัญยิ่ง ถ้าถามว่าเจ้าชายสิทธัตถะตรัสรู้อะไร ทุกคนบอกได้ทันทีว่าตรัสรู้อริยสัจจ์ 4 คือความจริงอันประเสริฐ 4 อย่าง

ที่จริงตลอดชีวิตของพระองค์สอนอยู่ 2 เรื่อง เรื่องทุกข์กับเรื่องดับทุกข์

เหมือนสมัยหนึ่งที่อยู่ในป่าสีเสียด

พระองค์ทรงหยิบใบไม้มากำมือหนึ่งถามสาวกว่าใบไม้ในกำมือกับใบไม้ทั้งป่าอันไหนมากกว่ากัน

สาวกตอบว่าใบไม้ทั้งป่ามากกว่าพระเจ้าข้า


ใช่แล้วเหมือนสิ่งที่เรานำมาสอนพวกเธอเหมือนใบไม้ในกำมือ แต่สิ่งที่เราตรัสรู้เหมือนใบไม้ทั้งป่า

ใบไม้ในกำมือคืออริยสัจจ์ 4 นั่นเอง คือเรื่องทุกข์กับเรื่องดับทุกข์ ขยายออกไป ทุกข์เกิดจากอะไร นั่นคืออริยสัจจ์ข้อที่ 2 วิธีดับทุกข์จะดับอย่างไรนั้นอริยสัจจ์ข้อที่ 4 แล้วเข้าถึงสภาวะที่ไม่มีทุกข์ นั่นคือ นิโรธ นี่เป็นหัวใจของพุทธศาสนา


ไม่ว่านิกายไหนไม่ว่าเถรวาท ไม่ว่ามหายาน หรือวัชรยาน อริยสัจจ์ 4 เป็นพระสูตรที่สำคัญ เพราะว่าอริยสัจจ์ 4 มีอยู่ในตัวของคนทุกคน ทุกคนมีความทุกข์ มีปัญหาของชีวิต เหตุเกิดทุกข์ ส่วนมากเราไม่รู้ว่ามันเกิดจากอะไร

ข้อที่ 3 สภาวะของนิโรธ หรือสัจจะสูงสุดมันมีอยู่แล้ว บางคนคิดว่ามันเป็นผลจากการปฏิบัติ ที่จริงสภาวะนี้มันเป็นสัจจะที่มีอยู่เป็นพื้นฐานของสรรพสิ่งอยู่แล้ว ความสำคัญอยู่ที่วิธีปฏิบัติแต่ก็มีหลักอยู่ถ้าใครเข้าใจหลักในการปฏิบัติก็ จะดับทุกข์ได้ แต่คนรุ่นหลังเอาหลักการปฏิบัติของครูอาจารย์ชั้นหลังมาปฏิบัติ ไม่ได้เอามาจากพระไตรปิฎก ซึ่งเราจะเห็นว่าสมัยพระพุทธเจ้าแสดงธัมมจักกัปปวัตตนสูตรให้ปัญจวัคคีย์ฟัง ท่านก็ชี้ทางสายกลาง หรือทางสายเอก ถ้าขยายออกไปก็คือ ไตรสิกขา ศีล สมาธิ ปัญญา ขยายให้ละเอียด ก็คือ อริมรรค มีองค์แปด นี่คือ อริยสัจจ์ข้อที่ 4 คือทางหรือมรรค วิธีดับทุกข์นั่นเองนี่เป็นพระสูตรที่สำคัญที่เป็นหลักของพระพุทธศาสนา


เราต้องเข้าใจหลักการของพระพุทธศาสนา คำสอนของพระพุทธเจ้ามีมากมายเหลือเกิน 84,000 พระธรรมขันธ์ ในเมืองไทยเรานี่มีพระไตรปิฎก 45 เล่มใหญ่ๆ เราไม่สามารถจะศึกษาคำสอนของพระพุทธองค์ได้ทั้งหมดที่พระองค์สอนทุกคนที่ จริงเราเข้าใจเพียงบางพระสูตรก็สามารถจะเข้าถึงสัจจะหรือความจริงได้ พ้นทุกข์ได้เพราะฉะนั้นเราต้องเข้าใจว่า หลักคำสอนพระพุทธศาสนาคืออะไร คำสอนของพระพุทธองค์ย่อลงมาเหลือ 3 เป็นหลักการของพระพุทธศาสนา

นั่นคือ สัพพะปาปัสสะ อะกะระณัง คือข้อ1 ละบาป ละการกระทำที่ทำให้ผู้อื่นเดือดร้อนด้วยการถือศีล ศีล 5 ,ศีล 8,และ ศีล 10 ไม่ฆ่าสัตว์ ไม่ลักทรัพย์ ไม่ประพฤติผิดในกาม ไม่พูดโกหก ไม่ดื่ม ไม่เสพเครื่องดองของเมาต่างๆ นี่ขั้นต้นหลักการของพระพุทธศาสนา สูงขึ้นมาก็ทำดีทำบุญ


กุสะลัสสูปะสัมปะทา คือข้อ 2 ช่วยเหลือผู้อื่นด้วยกำลังกายกำลังทรัพย์ ให้อภัย ให้ธรรมะ นี่เป็นส่วนของความดี 2 ส่วนนี้ ยังพ้นทุกข์ไม่ได้


เพราะฉะนั้นหลักการข้อที่ 3 คือการทำจิตให้บริสุทธิ์ ตรงนี้เป็นหัวใจของพุทธศาสนา ทำจิตให้ขาวรอบ สะจิตตะปะริโยทะปะนัง


ตรงนี้คือสิ่งที่หลวงพ่อชี้แนะในส่วนของการปฏิบัติข้อ 3 มันจะเกิดผลได้ก็เนื่องมาจากการปฏิบัติหรือฝึกฝน ข้อ 1 ข้อ 2 เราทำกันอยู่แล้ว แต่ยังพ้นทุกข์ไม่ได้ต้องปฏิบัติด้วย


พระพุทธศาสนานี่ถ้าไม่มีการปฏิบัติแล้วไม่อยู่ในรูปของศาสนาเลย อยู่ในรูปของศรัทธา ศาสนาอื่นเขาใช้ศรัทธา ศรัทธาในพระเจ้า พระพรหม พระอัลเลาะห์ ต่างๆ ทำตามคำสอนหรือคำบัญญัติของศาสดาแค่นั้นเอง แต่พุทธศาสนาเป็นศาสนาแห่งปัญญา

ไม่มีใครทำให้เราทุกข์นอกจากตัวเราเองเพราะฉะนั้นพระพุทธองค์จึงชี้แนะแนวทางให้ทุกคนปฏิบัติที่เรียกว่าสิกขา

เราต้องเข้าใจว่าพุทธศาสนาเป็นศาสนาแห่งปัญญา ซึ่งมีปัญญา 3 ชนิด ในพุทธศาสนา

ปัญญาขั้นต้นคือปัญญาจากการฟัง หรือการรับรู้หรือประสบการณ์ที่ผ่านมาที่เรารับรู้จากประสาทสัมผัสทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย

ปัญญาระดับที่ 2 คือ เอาความจำต่างๆ ประสบการณ์ต่างๆ ที่เราผ่านมานั่นแหละนำมาคิด พิจารณาใคร่ครวญเป็นปัญญาในระดับความคิดเรียกว่า จินตมยปัญญา ปัญญาระดับเหตุผล

ปัญญา 2 ระดับนี้ ยังแก้ปัญหาชีวิตไม่ได้ ต้องใช้ปัญญาอีกชนิดหนึ่งที่เกิดจากใจที่ว่างเรียกว่า


ภาวนามยปัญญา ปัญญานี้เกิดจากใจที่สงบที่ว่างเท่านั้น

ทำยังไงเราจึงจะรักษาสภาวะจิตให้มันว่างขณะที่เรายืน เดิน นั่ง นอน ไม่ใช่ตอนเรานั่งหลับตาแล้วทำจิตให้สงบ อันนั้นไม่มีปัญญาไม่ได้ประโยชน์ในชีวิตประจำวันด้วย

ว่างของพระพุทธศาสนาหรือสงบของพุทธศาสนานี่ต้องว่างหรือสงบจากการรับรู้ทาง ตา หู จมูก ลิ้น กาย เห็น ได้ยินแล้วจิตใจไม่ปรุงแต่งนี่คือความสงบที่แท้จริงเพื่อที่จะเป็นฐานให้ เกิดปัญญาญาณ นี่คือปัญญาของพุทธศาสนาคือภาวนามยปัญญา หรือปรีชาญาณ

ในหลักการปฏิบัติมันจะต้องพัฒนาหรือทำให้ปรีชาญาณ ที่เกิดจากจิตที่บริสุทธิ์ได้มีโอกาสทำงาน จิตของเรานี่บริสุทธิ์อยู่ส่วนมาก ปกติใจของเราบริสุทธิ์แต่มีสิ่งเร้าทางตา หู จมูก ลิ้น กาย หรือความจำต่างๆ มากระทบกับการรับรู้ภายในมันทำให้ใจของเราปกติไม่ได้ เราก็เกิดความรู้สึกพอใจไม่พอใจ ชอบ - ไม่ชอบ เกิดความต้องการนำไปสู่การกระทำต่างๆ แล้วก็ยึดถือในสิ่งที่เราได้เราเป็นเรามี
ในการดำเนินชีวิตมันก็ดำเนินชีวิตไปตามอริยสัจข้อที่ 2 ของปุถุชนทั่วไป

หลักการ 3 หลักที่หลวงพ่อชี้แนะก็คือ ละชั่ว ทำดี ทำใจให้บริสุทธิ์ นี่อันหนึ่ง ปัญญา 3 ระดับ สุตมยปัญญา จินตมยปัญญา ภาวนามยปัญญา และอริยสัจจ์ 4

3 พระสูตรนี้ ที่หลวงพ่อพูดให้ฟังกว้างๆ ส่วนใครจะไปศึกษาให้ละเอียดอย่างไรนั่นก็อีกเรื่องหนึ่งเพียงรู้หรือเข้าใจ เพียง 3 พระสูตรนี้ อาศัย 3 พระสูตรนี้ หรือเข้าใจโดยละเอียดก็ดับทุกข์ได้แล้ว อย่างอริยสัจจ์ 4

กิจที่เราต้องทำต่ออริยสัจจ์ 4 หรือที่เรียกว่า ปริวัฏฏ์ 3 อาการ 12 มีสัจจญาณ กิจจญาณ กตญาณ

สัจจญาณก็คือ เห็นความจริง หรือความจริงของแต่ละสัจจะ ข้อ 1 ข้อ 2 ข้อ 3 ข้อ 4 ของอริยสัจจ์ 4

ข้อ 2 ก็คือกิจที่เราจะต้องทำต่ออริยสัจจ์ 4

ข้อ 1 ทุกข์เป็นสิ่งที่ต้องกำหนดรู้ กำหนดรู้ก็คือ การสังเกตหรือดูมันทุกข์อยู่ที่ไหน ทุกข์อยู่ที่ใจใช่ไหม

ข้อ 2 เหตุให้เกิดทุกข์จะต้องละ เหตุให้เกิดทุกข์ก็คือ ขบวนการความคิดต่างๆ นี่เอง

ข้อ 3 นิโรธ จะต้องทำให้แจ้ง ก็คือสภาวะที่ไม่มีทุกข์จะต้องเห็นให้ชัดเลย

ข้อ 4 ก็คือการปฏิบัติทำให้มากๆ ด้วยการกำหนดรู้หรือสังเกตดูมัน เข้าใจมัน ดูเรียนรู้ สังเกต ก็คือการศึกษาในพุทธศาสนา (สิกขา)

พอเราสังเกตเราจะเกิดความเข้าใจขึ้น อ้ออย่างนี้เองความโกรธ อย่างนี้ความโลภ อย่างนี้ความวิตกกังวล ความกลัวต่างๆ ด้วยการสังเกตสภาพของจิตสำนึกทีนี้เราจะเอาอะไรมาสังเกต ตัวสังเกตได้ก็คือปัญญาญาณ


จุดเริ่มต้นเราจะต้องพัฒนาปัญญาญาณก่อนแล้วปัญญาตัวนี้ไม่ใช่ปัญญาในระดับความคิดไม่ใช่ปัญญาในระดับจินตะ เป็นปัญญาที่เกิดจากความสงบ

จุดเริ่มต้นเราพัฒนาให้มีปัญญาที่เกิดจากใจที่สงบก่อนทำอย่างไรขบวนความคิดจะสงบนี่เราใช้หลักการของอริยสัจจ์ข้อ 4

ทีนี้เราลองมาดูพระสูตรต่างๆ ในพระไตรปิฎกที่เป็นเรื่องของการปฏิบัติที่ชี้แนะแนวทางการปฏิบัติไว้ อย่างพาหิยะเป็นพ่อค้าทางเรือขนสินค้าจากเมืองหนึ่งไปสู่เมืองหนึ่งพอดี เที่ยวนั้นไปโดนพายุเรือแตกข้าวของก็จมน้ำกลาสีลูกเรือตายไป เหลือพาหิยะคนเดียวว่ายน้ำตะเกียกตะกายไม่มีเสื้อผ้าเลยมาขึ้นที่ท่าหนึ่ง

คนที่นั่นก็นึกว่าพาหิยะบรรลุธรรมแล้วเพราะสมัยนั้นมีลัทธิหนึ่งของ นิครนห์นาตะบุตร เวลาบรรลุธรรมแล้วนี่ เขาจะไม่นุ่งผ้าเรียกว่าลัทธิเซน เดี๋ยวนี้ก็ยังมีอยู่ของท่านมหาวีระ พาหิยะไม่มีเสื้อผ้าเหลือเขา ก็นึกว่าพาหิยะบรรลุธรรม ก็เอาอาหารมาบำรุง

พอดีเพื่อนพาหิยะมาเจอเข้าก็บอกว่าพาหิยะอย่าหลงตัวเองเลย เอ็งไม่รู้อะไรหรอก ถ้าเอ็งอยากจะรู้ว่าชาวบ้านเขาว่าเอ็งอะไรให้เดินทางไปหาสมณโคดม

พาหิยะสงสัยอยู่ก็เลยเดินทางไปหาสมณโคดมอีกเมืองหนึ่งพอดีไปถึง

สมณโคดมกำลังจะออกบิณฑบาตก็ขอร้องให้สมณโคดมแสดงธรรมให้ฟัง

สมณโคดมบอกว่าเดี๋ยวก่อนให้เรากลับจากบิณฑบาตก่อน

พาหิยะไม่ยอมขอร้องสมณโคดม 2-3 ครั้ง

พระพุทธเจ้าอดรนทนไม่ได้ก็เลยบอกว่าเอาอย่างนี้พาหิยะ เธอจงเห็นสักแต่ว่าเห็น ได้ยินสักแต่ว่าได้ยิน ทุกทวารถ้าเธอรับรู้ได้อย่างนี้ ตัวเธอก็ไม่มี นี่คือที่สุดแห่งทุกข์


พาหิยะได้ยินแค่นี้ก็บรรลุธรรม ขอบวช พอดีไปหาจีวรโดนวัวขวิดตาย


พระพุทธเจ้าเพียงบอกว่าเห็นสักแต่ว่าเห็น ได้ยินสักแต่ว่าได้ยิน เห็นสักแต่ว่าเห็นจะไม่มีความรู้สึกว่ามีตัวเราเห็น คือไม่มีอัตตาตัวตน

ก่อนที่จะนำไปสู่การปฏิบัติหลวงพ่ออยากพูดเรื่องอริยสัจจ์ข้อที่ 2 คือเหตุให้เกิดทุกข์เราไม่ค่อยรู้ เราคิดว่าคนนี้คนนั้นทำให้เราทุกข์ แต่ทุกข์จริงๆ เกิดจาก ขบวนการความคิด ของตัวเราที่เกิดจากอวิชชา อวิชชา คือความไม่มีปัญญาเห็นความจริงที่จะรับรู้ทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย นี่เราไม่เคยเห็นความจริงเลย

มีสมมติบัญญัติเป็นสมมติสำหรับสื่อสารของสังคมมนุษย์โดยเฉพาะ เราเลยไม่เห็นความจริงเลย เราเห็นแต่ชื่อของมันแล้วเราก็เอาสิ่งที่เห็นมาสรุป ในการสรุปหรือในการลงความเห็นรวบยอดของเรา เราลงความเห็นที่ขัดแย้งกันเป็นคู่ๆ เราจะลงความเห็น มันใหญ่ตรงข้ามกับเล็ก ใกล้ตรงข้ามกับไกล ร้อนตรงข้ามกับเย็น อ่อนตรงข้ามกับแข็ง ถูกตรงข้ามกับผิด สวยตรงข้ามกับน่าเกลียด ไม่ว่าทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย

เรารับรู้เป็นของคู่ๆ จากขบวนการความคิดหรือการลงความเห็นเป็น ทวิภาวะ นี่มนุษย์ทุกคนตกเป็นทาสของทวิภาวะขบวนการความคิดนี่เป็นพื้นฐานของทวิภาวะ ความคิดจึงนำไปสู่ปัญหาต่างๆ



มีเด็กหนุ่มคนหนึ่ง อาจารย์สอนว่าความคิดของเราเหมือนเถาไม้เลื้อย มันชอบเลื้อยพันต้นไม้ใหญ่

เด็กหนุ่มคนนี้ก็สนใจ และถามอาจารย์ ถ้าเถาไม้เลื้อยมันแห้งเหี่ยวตาย ถ้าต้นไม้มันล้มตายคือหมายความว่าถ้าเราไม่คิดอยู่บนฐานทวิภาวะมันจะคิด อย่างไร

อาจารย์องค์นั้นเป็นอาจารย์มหายานไม่ใช่เถรวาท ถ้าเป็นเถรวาทก็อธิบาย แต่อาจารย์มหายานจะไม่ตอบด้วยการอธิบาย เขาบอกว่าภาษาที่ใช้อธิบายทำให้ผู้รับ ได้รับสิ่งที่เป็นของปลอมมากกว่า เขาเลยตอบด้วยสภาวะจริง

อาจารย์กำลังโบกปูนอยู่ก็เลยทิ้งที่โบกปูนทิ้งเกียงแล้วหัวร่อขึ้นกุฏิไป

อธิบายได้ความว่าถ้าไม่คิดอยู่บนฐานของทวิภาวะนี่เราจะคิดอย่างนี้ ถ้าจิตเรายังอยู่ในระนาบของจิตสามัญสำนึกธรรมดาในระดับเหตุผลเราจะไม่เข้าใจ ตรงนี้เลย

เด็กหนุ่มคนนี้ก็ไม่เข้าใจ

อาจารย์ตอบด้วยสภาวะไม่เข้าใจเลยไปเล่าให้อีกอาจารย์หนึ่งฟังอาจารย์องค์นั้นไม่ได้ให้รายละเอียดหรืออธิบายอะไรพอถามเสร็จ

อาจารย์องค์นั้นก็บอกว่าเธอจะทำให้อาจารย์องค์นั้นหัวร่ออีกแล้วพูดแค่นี้

เด็กหนุ่มคนนั้นก็บรรลุธรรมก็เข้าใจเรื่องตลอดที่พระอาจารย์ทิ้งที่โบกปูน แล้วเดินหัวร่อขึ้นกุฏิไปโดยไม่อธิบายอย่างเถระวาท เพราะฉะนั้นเหตุให้เกิดทุกข์เราดำเนินชีวิตด้วยความรู้สึกที่มีตัวเรา คือเกิดจากอวิชชาพอเรารับรู้ทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย มันจะมีบัญญัติมีสมมติที่เราจำไว้แล้ว ก็เป็นสิ่งที่ถูกรู้สิ่งที่ถูกรู้มีอย่างเดียวไม่ได้ก็มีผู้รู้ด้วยก็มีความ รู้สึกว่าฉันเห็นแก้ว ฉันเห็นคนนั้น ฉันเห็นคนนี้ ชื่อต่างๆ มีการรับรู้อย่างแบ่งแยก เราดำเนินชีวิตด้วยอวิชชา เราจะรับรู้ทางทวารต่าง ๆ อย่างแบ่งแยก มีสิ่งที่ถูกรู้ คือบัญญัติต่าง ๆ สมมติต่าง ๆ และก็มีผู้รู้ ผู้รู้นี้จะทำให้เกิดปัญหาต่าง ๆ


ผู้รู้ก็คืออัตตาหรือตัวตน ฉันหรือเรานี่แหละ ตรงนี้ขบวนการความคิดก็ดำเนินต่อไป ให้ค่าตัดสินลงความเห็นว่า สวยเหลือเกิน ขวดนี้อะไรต่าง ๆ ราคาเท่าไรซื้อมาจากไหน คือการปรุงแต่ง ให้ค่าตัดสินลงความเห็นเป็นคู่ ๆ ทำให้เกิดความรู้สึก 2 อย่าง คือ พอใจ - ไม่พอใจ พอใจก็อยากจะได้เข้ามา ไม่พอใจก็ไม่อยากให้มันเกิด อยากทำลายมันไป ก็เป็นความโลภกับความโกรธ เกิดความต้องการ เราก็ทำทางกายกรรม วจีกรรมขึ้นมา แล้วเราก็ยึดติดหรือสำคัญมั่นหมายในสิ่งที่เราได้ เราเป็น เรามี นี่คือเป็นภพหนึ่งเป็นชาติหนึ่งของความรู้สึกว่ามีตัวเราหรือตัวกู ไม่ว่าจะเกิด จะแก่ เจ็บตาย ไม่ว่าจะอะไรมีตัวเราเป็นศูนย์กลาง เราแก่ เราเจ็บ เราตายพลัดพราก


พระพุทธเจ้าก็เลยสรุปว่า สังขิตเตนะ ปัญจุปาทานักขันธา ทุกขา ว่าโดยย่อ อุปาทานใน ขันธ์ 5 ก็คือการดำเนินชีวิต พอมีสิ่งมากระทบตาเห็น พอมีสิ่งมากระทบ หูได้ยิน สิ่งต่าง ๆ อายตนะข้างนอก ข้างใน กระทบกันเกิดตัวรู้ขึ้นมา 3 สิ่งนี้เรียกว่าผัสสะ เกิดเวทนาความรู้สึกพอใจไม่พอใจ เกิดตัณหาความต้องการ เกิดอุปาทานเกิดภพ ภพคือภาวะหนึ่งของความรู้สึกว่ามีตัวเรา ผลก็คือจะเกิด แก่ ตายมีตัวเรา

พระพุทธเจ้าสรุปว่า เพราะอุปาทานนี้เองทำให้เกิดความทุกข์ เกิดความรู้สึกว่ามีตัวเรา

อุปาทานคือการสำคัญมั่นหมายหรือการยึดถือนั่นแหละ เพราะความยึดถือจึงมีตัวเราเข้ามา

สรุปง่ายๆ ว่าเพราะมีความรู้สึกว่ามีตัวเรา จึงมีทุกข์ เราไปตลาดเจอคนทะเลาะกันเราเฉย ๆ พอเขาเอ่ยชื่อเราเท่านั้น ทุกข์เลย เห็นสุนัขของคนอื่นโดนรถทับตาย เราก็เฉย ๆ แต่พอมันเห็นหมาเรานี่ใจเราเป็นอย่างไร นี่ทุกข์ทันทีเลย มันมีเราของเราขึ้นมามันเลยทุกข์ ความรู้สึกว่ามีตัวเราคือ ปัญหาของมนุษย์


สรุปสั้น ๆ ก็คือตัวเรานี่แหละทำอย่างไร เราจะดำเนินชีวิตโดยไม่มีความรู้สึกว่ามีตัวเราได้ นี่คือสิ่งที่พระพุทธองค์พยายามปลุกเราให้ตื่นขึ้นมองโลกในอีกทัศนะหนึ่งที่ ไม่มีตัวตนดำเนินชีวิต

ถ้าเราทำได้นั่นคือ การดำเนินชีวิตพรหมจรรย์ หรือดำเนินชีวิตด้วยอริยมรรคมีองค์ 8 ตัวสำคัญของการดำเนินชีวิตก็คือปัญญาหรือสัมมาทิฎฐิ

แต่ก่อนเราไม่มีปัญญาคือ อวิชชาเห็นโลกผิดจากความเป็นจริง ถ้าเรามีปัญญาไปแทนอวิชชา เราจะเห็นสิ่งต่าง ๆ ไม่ว่าทางตา หู จมูก ลิ้น กาย มันเป็นของมันอย่างนั้นเอง เรียกว่า ตถตา เช่นนั้นเองไม่มีสูงต่ำ อ้วนผอม ชื่อของมันก็ไม่มี แต่เพราะขบวนการความคิดของเราทำให้เราเห็นโลกผิด ซึ่งเกิดจากสัญญาความจำต่าง ๆ สัญญาที่เราจำมาสมมติต่าง ๆ ที่เราเรียกว่า สัญญาวิปลาส มาทำงานร่วมกับจิตที่บริสุทธิ์ประภัสสร จิตเลยวิปลาสไปด้วยทำให้ความเห็นหรือทิฏฐิต่าง ๆ วิปลาสไป จึงเห็นเป็นของคู่ ๆ ไปหมด เห็นทุกข์เป็นสุข เห็นไม่มีตัวตนเป็นมีตัวตนต่าง ๆ ของคู่เหล่านี้คือ ความสุดโต่งทั้ง 2

หลังจากที่เจ้าชายสิทธัตถะได้ตรัสรู้แล้ว ทรงพักผ่อนอยู่ 7 สัปดาห์เดินทางไปพบปัญจวัคคีย์แสดงธัมมจักกัปปวตตนสูตร

มี 2 นัยยะด้วยกัน คือ สมณะทางสุดโต่งทั้ง 2 ไม่ควรเดิน ควรเดินทางสายกลาง

ทางสุดโต่งคือที่เรากำลังดำเนินชีวิตอยู่ในปัจจุบัน เราเห็นสิ่งต่าง ๆ เป็นของคู่ ๆ นี่ไม่ใช่ทาง ให้เดินทางสายกลาง ท่านโกณฑัณยะได้ดวงตาเห็นธรรม เพราะได้เห็นทางสายกลาง ทางสายกลางจึงไม่มีอัตตาไม่มีตัวตน ไม่มีผู้เห็น


ท่านโปถิระสอนลูกศิษย์บรรลุเป็นอรหันต์หลายรูป แต่ตัวเองยังไม่ได้บรรลุอะไรเลย ไปเฝ้าพระพุทธองค์

พระองค์ก็ทัก มาแล้วหรือท่านตุฐโฉโปถิระใบลานเปล่า คือมีความรู้มากมายแต่เหมือนไม่มีอะไร กลับก็ไปลา

พระพุทธองค์ก็ทักอีกกลับแล้วหรือท่านโปถิระใบลานเปล่า

ท่านโปถิระก็นึกรู้ กลับมาสำนักก็มาให้ลูกศิษย์ที่บรรลุธรรมแล้วช่วยสอน ลูกศิษย์ก็ไม่อยากสอน มาถึงลูกศิษย์องค์สุดท้ายที่เป็นเณรแต่บรรลุอรหันต์แล้ว

เณรสงสารอาจารย์ก็เลยบอกไปว่าต้องมีสัญญาก่อนนะอาจารย์ ผมสั่งอะไรอาจารย์ต้องทำตาม

ท่านโปถิระก็บอกว่าลูกเณรสั่งมาหลวงพ่อจะทำตาม เณรก็สั่งให้อาจารย์ลุยน้ำไปเพื่อไถ่ถอนความรู้สึกว่าเป็นครูอาจารย์ไถ่ถอน มานะต่าง ๆ พอสมควร ก็เรียกอาจารย์ขึ้นมาให้ปริศนาธรรม

มีจอมปลวกอยู่ จอมปลวกหนึ่งมีรู 6 รู และมีตัวเหี้ยวิ่งเข้าออก 6 รูนี้ ทำอย่างไรจึงจะจับเหี้ยได้

ท่านโปถิระเป็นคนฉลาด จอมปลวกก็คือ ร่างกายเรานี่เหละมี 6 ทวาร คือ ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ เหี้ยก็คือความโลภ ความโกรธ เดี๋ยวเข้ามาทางตา ทางหู มีอะไรมากระทบทางตา เดี๋ยวมีความโลภ ความโกรธ ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย มันไม่เข้า 5 ทาง มันก็เอาความจำต่าง ๆ ทำอย่างไรจึงจะจับเหี้ยได้ ไปเฝ้าทางตา เดี๋ยวมันเข้าทางหู ไปเฝ้าทางหูเดี๋ยวมันเข้าทางกาย ทางจมูก ทางลิ้น เฝ้าไม่ได้

ท่านโปถิระก็ไปเฝ้าอยู่ที่ใจ เพราะมันจะเข้าทางตา หู จมูก ลิ้น กาย มันก็มาปรากฎอยู่ที่ใจ พอใจไม่พอใจเป็นความโลภ ความโกรธอยู่ที่ใจเท่านั้น ตอนหลังท่านโปถิระได้บรรลุเป็นอรหันต์รูปหนึ่ง


จุดเริ่มต้นของท่านก็คือเฝ้าอยู่ที่ใจ เฝ้าอยู่ทวารที่ 6 คือใจ พาหิยะเห็นสักแต่ว่าเห็น เห็นโดยไม่มีความคิดเห็นเฉย ๆ ไม่มีตัวตนผู้เห็น

เทวดาองค์หนึ่งไปทูลถามพระพุทธองค์ว่าพระองค์ปฏิบัติอย่างไรถึงข้ามโอฆะสงสารได้

พระพุทธองค์ก็บอกว่าเราปฏิบัติในขณะที่เรายื่น เดิน นั่ง นอน ในอิริยาบท ทั้ง 4 อย่าง ไม่พักไม่เพียร

ไม่พักทำอย่างไร นั่งสมาธิตลอดคืน เดินจงกรมทั้งคืน

แล้วบอกไม่เพียรอีก ไม่เพียรก็อยู่เฉย ๆ เลยไม่เข้าใจ

พักเพียรเป็นของคู่ ปฏิบัติอย่างไม่พักไม่เพียรคือ ไม่มีของคู่ ก็คือสภาวะจิตที่ไม่มีความคิดเลย ของคู่เกิดจากความคิดเกิดจากอวิชชาที่เราให้ค่าตัดสินลงความเห็นไม่มีพักไม่ มีเพียรไม่มีของคู่ก็คือ สภาวะจิตที่ว่าง ไม่มีความคิดเลย ตรงนั้นแหละคือทางสายกลาง คือ มัชฌิมาปฏิปทา ฉะนั้นเราก็สามารถจะทำได้อย่างพระพุทธองค์ เดิน ยืน นั่ง นอน ทำอย่างไรใจเราจะไม่คิด ถ้าใจเราไม่คิดแล้วมองดูแล้วฟังเสียงนี่ก็เหมือนพาหิยะบรรลุธรรม

อันนี้มีในพระสูตรพระไตรปิฏก เล่มที่ 15 เรื่องโอฆะสูตร

ของมหายานก็มี อิคิวซังไปเยี่ยมอาจารย์ที่กำลังป่วยใกล้ตาย อิคิวซังบรรลุอรหันต์แล้ว แต่อาจารย์ของอิคิวซังยังไม่รู้จักทางเลยยังไม่เห็นทาง

พอดีไปเยี่ยมอาจารย์ ก็บอกอาจารย์ให้ผมบอกทางให้ไหม

อาจารย์บอกว่าไม่ต้อง ข้ามาคนเดียวก็จะไปคนเดียว

อิกคิวซังได้ยินอย่างนั้นก็บอกอาจารย์ว่า ถ้ายังมีมามีไป มันไม่ใช่ทางนะ

มา-ไป เป็นของคู่ใช่ไหมไม่ใช่ทาง นี่ของมหายาน แต่ของเถรวาทเรา พระพุทธเจ้าปฏิบัติอย่าง ไม่พัก-ไม่เพียร เห็นไหมมันเหมือนกันได้พอดี

อาจารย์ของอิกคิวซังได้ยินแค่นั้นแหละบรรลุธรรมและมรณะภาพไปเลย “ทาง” จะต้องไม่มีของคู่ ทางสายกลางจะต้องไม่มีของคู่


อีกเรื่องหนึ่ง คือ นางกุณฑลเกสีโต้วาทีกับพระสารีบุตร นางถามปัญหาต่าง ๆ พระสารีบุตรตอบได้หมด

พระสารีบุตรถามบ้างว่า น้องนางอะไรคือ ความเป็นหนึ่ง
"เอกัง นามิกิง" เอกังก็เอกหรือหนึ่ง นามก็คือชื่อ อะไรได้ชื่อว่าหนึ่ง

นางกุณฑลไม่รู้จักหนึ่ง หนึ่งในพุทธศาสนาก็คือ เอกายนะมรรคโค หรือมัชฌิมาปฏิปทาคือ สิ่งเดียวกัน ทางสายเอกหรือ สภาวะของความเป็นหนึ่ง

นางกุณฑลแพ้ก็เลยเข้ามาบวชในพุทธศาสนา ได้บรรลุเป็นพระอรหันต์รูปหนึ่ง

ของมหายานก็มีสิ่งเดียวกันนี้

ท่านโพธิสัตว์มัญชูศรีถามท่านวิมลเกียรติว่า ท่านรู้จักไหม อะไรคือสิ่งที่ไม่ใช่ของคู่

ท่านวิมลเกียรตินิ่งไม่ตอบ

กล่าวกันว่า การนิ่งของท่านเสียงดังยิ่งกว่าฟ้าร้อง

คือท่านวิมลเกียรติไม่รู้จะอธิบายอย่างไรกับสภาวะจิตที่ไม่มีความคิด นั้นก็คือทางสายกลาง เอกายนมัคโค สภาวะตรงนั้นคือสภาวะที่ไม่มีของคู่ รับรู้อย่างไม่แบ่งแยก (เป็นหนึ่ง – เป็นเอกภาพ) มันลงกันได้พอดีกับของมหายานและเถรวาทที่ในส่วนของการปฏิบัติ

โมฆราชไปถามพระพุทธเจ้าว่าทำอย่างไรมัจจุราชจึงจะตามหาตัวเราไม่เจอ

พระพุทธเจ้าบอกว่าเธอจงมีสติสัมปชัญญะมีสติปัญญาถอนความรู้สึกว่ามีตัวตนออก เสียเมื่อนั้นเธอก็จะไม่ตายถ้าไม่มีตัวเรามันก็ไม่มีใครตายถ้าไม่มีตัวเรา ไม่มีอัตตาไม่มีตัวตนก็ไม่มีเกิดไม่มีตายนั่นคือเข้าถึงสภาวะสัจจะสูงสุด


จุดเริ่มต้นของหลวงพ่อก็คือทำอย่างไรใจของเราถึงจะสัมผัสกับความจริงสูงสุด ได้ ในโลกนี้มีความจริง 2 อย่างที่เรียกว่า สังขตธรรม กับ อสังขตธรรม สังขตธรรมก็ธรรมหรือสิ่งที่เกิดขึ้นจากเหตุจากปัจจัย คือสิ่งต่างๆ ที่เราเห็นทางตาที่เราเห็นทุกสิ่งเกิดขึ้นจากเหตุจากปัจจัยตกอยู่ใน ไตรลักษณ์ คือ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา ไม่เที่ยงเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา อยู่ในสภาพเดิมไม่ได้ไม่มีส่วนไหนที่เราจะให้ค่าตัดสินว่าเป็นตัวตน มีตัวตนหรือไม่มีตัวตนนี่คืออนัตตา เสียงทางหู กลิ่นทางจมูก รสอาหารทางลิ้น สิ่งที่มากระทบทางกาย ความรู้สึกนึกคิดในจิตใจ ขบวนการเหล่านี้คือสังขตธรรม เกิดขึ้นจากเหตุปัจจัยเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา

และความจริงอีกชนิดหนึ่งรู้ไม่ได้ด้วยประสาทสัมผัสไม่มีอะไรปรุงแต่งแต่เรา ไม่เห็นมันตรงนี้แหละคือปัญหาเราไม่สามารถเห็นสภาวะนี้จึงมีความรู้สึกว่ามี ตัวเรา

ท่านอังคาร กัลยาณพงษ์ แต่งเอาไว้ว่า

"อนิจจาน่าเสียดายฉันทำชีวิตหายไปครึ่งหนึ่ง ส่วนที่หายช่างลึกซึ้งมีบุปผาลดามาลย์"

ที่หายก็คือความจริงสูงสุดที่เราไม่เห็น เราคิดว่าสิ่งที่เรารับรู้ทางตา หู จมูก ลิ้น กาย เป็นความจริง แต่มันไม่ใช่ความจริงแท้เป็นความจริงเพียงขณะเดียวเท่านั้นเอง ขณะนั้นผ่านไปก็ไม่ใช่ความจริงแล้วเพราะมันเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลาเหมือน กระแสน้ำที่ไหลไปตลอดเวลาความจริงแท้ไม่เปลี่ยนแปลงอยู่อย่างไรก็อยู่อย่าง นั้น นั่นคือ สูญญตา ความว่าง หรือ อสังขตธรรมนั่นเอง เป็นสัจจะสูงสุด

จุดเริ่มต้นเราจะต้องสัมผัสกับสิ่งนี้ สัจจะสูงสุดมีปัญญาที่ไม่มีขอบเขตจำกัด

หลักการพุทธศาสนาที่เรียกว่า การทำจิตให้บริสุทธิ์ คือ เมื่อเราได้สัมผัสกับสัจจะสูงสุดจิตของเราจะบริสุทธิ์ ความรู้สึกว่าตัวเราไม่มี อยู่เหนือของคู่เป็นสัจจะที่อยู่เหนือโลก โลกเป็นของคู่แต่สภาวะที่เรียกว่า อมตธรรม มันอยู่เหนือ เรียกว่า โลกุตตรธรรม หรือธรรมที่อยู่เหนือโลกถ้าเราเห็น หรือใจของเราสัมผัสกับสิ่งนี้จะไม่มีความรู้สึกว่ามีตัวเราจะไปพ้นเวลา ไม่มีอดีต ไม่มีอนาคตไปพ้นของคู่ ไปพ้นวัฎฎสงสาร เมื่อไม่มีตัวเราแล้ววัฎฎสงสารก็ไม่มี นั่นคือสัจจะสูงสุด คือนิพพาน คือ นิโรธะ หรืออนัตตา หรือสุญญตา ถ้าใครเห็นสิ่งนี้เพียงชั่วขณะ หรือชั่วช้างกระดิกหู งูแลบลิ้น เรียกว่า ได้ดวงตาเห็นธรรม หรือเห็นทางสายกลาง

ฉะนั้นเราต้องรู้จักทางสายกลางเพื่อไปสู่เป้าหมายการดำเนินชีวิตพรหมจรรย์ ที่ไม่มีตัวเราเป็นศูนย์กลางเหมือนอย่างเก่าด้วยปัญญาที่เกิดจากสัจจะสูงสุด เป็นตัวนำ ไม่ว่า จะคิดสัมมาสังกัปปะ พูดสัมมาวาจา การทำงานสัมมากัมมันตะ อาชีพสัมมาอาชีวะ ต่างๆ สมังคีเป็นหนึ่งเดียวกับตัวปัญญาญาณ ที่เห็นสิ่งต่างๆ ตามที่มันเป็น ถ้ามีตัวเราจะหาความสุขแท้จริงไม่ได้ เพราะใจมันคับแคบ เห็นแก่ตัว

ถ้าไม่มีตัวเราขบวนการความคิดก็ไปอีกแนวหนึ่งเป็นไปเพื่อผู้อื่น เป็นความคิดที่สร้างสรรค์แก่สังคม และตัวเราก็มีความสุขมีใจอิ่มเอิบเบิกบานคือความสุขที่ไม่ต้องอาศัยวัตถุ เรียกว่า นิพพานัง ปรมังสุขัง สุขเกิดจากใจที่สงบเย็น


ตัวปฏิบัติที่พระพุทธองค์ปฏิบัติข้ามโอฆะสงสารได้ เราก็ทำได้ ก็ยืน เดิน นั่ง นอน รักษาสภาวะจิตที่มันว่าง จากการให้ค่าตัดสินลงความเห็นที่เป็นคู่ ๆ และทำอย่างไรใจมันจะว่างได้ ในหลักของไตรสิกขา สิกขาแปลว่าศึกษา ศึกษาคือการเรียนรู้ แต่เวลานี้การศึกษาของเราเป็นแค่การเรียนรู้เพื่อสะสมเท่านั้นเองแต่สิกขา หรือศึกษาทางพุทธศาสนา รู้ปริยัติแล้วปฏิบัติด้วยการสังเกต,เรียนรู้เพื่อความเข้าใจ เรียกว่าสิกขา

ถ้าไม่มีสิกขาจะไม่เป็นพุทธศาสนาเลย เพราะมันไม่มีปัญญาญาณวิธีที่จะทำให้จิตของเราว่างจากขบวนการความคิดมันมี ความลับอันหนึ่งซึ่งคนไม่ค่อยรู้จักขบวนการความคิดมันจะหยุดไปได้ด้วยตัวของ มันเอง ถ้าเราสังเกตมัน หรือดูมันแต่เวลา เราปฏิบัติทั่วๆ ไป เราบังคับให้ใจเราไปอยู่กับลูกแก้วบ้าง ไปอยู่กับลมหายใจบ้างไปอยู่กับลมกระทบ คือบังคับให้ใจเราไปอยู่กับสิ่งใดสิ่งหนึ่งบังคับนาน ๆ เข้าก็อยู่เหมือนกันไม่ไปไหน แต่ไม่มีปัญญาสงบแต่ความสงบอย่างนั้นไม่เป็นฐานให้เกิดปัญญาญาณที่จะเห็น สิ่งต่าง ๆ ตามที่มันเป็น

เหมือนกับที่พระพุทธเจ้าไปปฏิบัติกับ 2 อาจารย์ อาฬารดาบส อุทกดาบส ได้ฌาณสมาบัติ 7 สมาบัติ 8 แต่ไม่มีปัญญา

พระพุทธเจ้าไม่ทรงพอใจเลย แสวงหาเรื่อยไป จนกระทั่งถึงที่สุดที่ไม่ต้องแสวงหาอีกแล้ว คือท่านพบทางสายกลาง พบปัญญาที่ไม่มีขอบเขตจำกัด อ้อนี่เองที่จะทำให้เราไม่ตาย ไม่แก่ เพราะก่อนที่ท่านจะออกบวช ท่านออกไปเที่ยวนอกเมืองพบ เทวทูต 4 คือ คนแก่ คนเจ็บ คนตาย เจอสมณะ เอทำอย่างไร เราจึงจะไม่แก่นะ เราจะช่วยคนอื่นได้อย่างไร ทำอย่างไร เราจะไม่ตาย เราจะไม่เจ็บนะ หลังจากพระองค์ได้ตรัสรู้ เออเราไม่ตายแล้วก็มันไม่มีตัวเรา ก็ไม่ตาย ไม่แก่ ไม่เจ็บแล้วปัญหามันอยู่ที่ว่าตัวเรานี่แหละ


ตัวเราจะมีความสุขหรือมีความทุกข์ ถ้าไม่มีตัวเราดำเนินชีวิตนี่คือ เป้าหมายของพุทธศาสนา เราจะต้องทำลายตัวเราซึ่งมันเกิดจากอุปาทาน ตัวเรานี่แหละคือ ต้นเหง้าของกิเลสต่าง ๆ ไม่ว่าเป็นความโลภ ความโกรธ ถ้าไม่มีตัวเรา ความโลภ ความโกรธพวกนี้ไม่มีหรอก

หลวงพ่อไปคุยกับท่านพระธรรมปิฎก ตัวเรานี่ไม่มีนะหลวงพ่อ มันเป็นขบวนการความคิดชั่วขณะเท่านั้นเองที่เป็นตัวเรา จริง ๆ แล้วไม่มี เมื่อไม่มีตัวเราจะทำลายตัวเราได้อย่างไร เขาบอกว่าการจะทำลายตัวเราได้ ก็คือทำลายเหตุทำให้เกิดตัวเรา เหตุให้เกิดตัวเรา คือ อวิชชา คือ ไม่มีปัญญาเห็นความจริงนั่นเอง ฉะนั้นสิ่งที่เราจะต้องทำลายอวิชชาก็คือ ตัวปัญญาที่เกิดจากใจที่สงบ ทำอย่างไรใจจึงจะสงบ ใจมันจะสงบลงไปด้วยตัวของมันเอง ไม่ต้องไปบังคับให้ไปอยู่กับลูกแก้ว หรือลมหายใจอะไรต่าง ๆ การกระทำอย่างนั้น มันมีสิ่งที่ถูกรู้มีผู้รู้ แม้จะสงบแต่ก็ยังมีอัตตาอยู่จิตยังไม่ว่าง มันจึงไม่มีปัญญา จิตมันจะต้องว่างหรือบริสุทธิ์จริง ๆ จากขบวนการความคิด


ปัญญาที่แท้จริงที่ไม่มีขอบเขตจำกัดจึงจะเกิดขึ้น ปัญญาไม่มีขอบเขตจำกัดมันมีอยู่แล้ว จิตที่สงบ จิตที่ประภัสสรก็มีอยู่ เราไม่ได้โกรธใครทั้งวันไม่ได้รักใครทั้งวันแต่เราไม่เคยสังเกตจิตใจของเรา เท่านั้นเอง

จิตที่บริสุทธิ์หรือประภัสสรนี่แหละมันรักษาชีวิตเราอยู่ ถ้าเราคิดทั้งวัน 3 วันเท่านั้น โน่นบ้านสมเด็จ ฉะนั้นเราไม่เคยสังเกตใจของเราเลย พูดง่าย ๆ บางคนเกิดมาไม่เคยรู้จักใจตัวเองเลย ฉะนั้น จุ

ดเริ่มต้นที่หลวงพ่อเล่าพระสูตรต่าง ๆ มันเริ่มที่ใจ พออาจารย์รุ่นหลังเริ่มข้างนอก ยกหนอ ย่างหนอ เหยียบหนอ ไปรู้ที่เท้า รู้ข้างนอก รู้ที่ลมหายใจ แม้ลมหายใจก็เป็นข้างนอก มีสิ่งที่ถูกรู้มีผู้รู้ ที่เท้า ที่ลูกแก้ว ยกมือข้างนอกทั้งนั้น

พระสูตรที่หลวงพ่อยกมานี้ เขาเริ่มที่ใจพระโปถิระก็เริ่มเฝ้าที่ใจ ยิ่งอนุตตรธรรมนี้ เขาเฝ้าที่ธรรมญาณตรงจิตที่ว่างตรงนั้นคือ ญาณหรือปัญญาที่ไม่มีขอบเขตจำกัด เขาเฝ้าอยู่เขาเรียกว่า "ธรรมญาณ" นี่ของอนุตตรธรรม


อนุตตรธรรมก็มาจากท่านเว่ยหล่าง แต่มาทางสายฆราวาสท่านไป่อี้ฉาน พวกนี้มาถึงเมืองไทยเราเหมือนกัน ฉะนั้นวิธีปฏิบัติของหลวงพ่อ ก็คือ ยืน เดิน นั่ง นอน สังเกตใจตัวเองขบวนการความคิด หยุดนิดหนึ่ง มันว่าง ตามปกติมันว่างอยู่แล้วแต่เราไม่เคยสังเกตเลย

ลองสังเกตดูสิ นั่งตัวตรงๆ หายใจยาวสัก 3 ครั้งขณะที่หายใจยาวสังเกตสิว่าใจมันคิดอะไรไหมลืมตาก็ได้หลับตาก็ได้คิดไหม ยังไม่รู้จักความคิดเลยบางคนบอกว่าได้ยิน ได้ยินไม่ใช่ความคิดนี่ยังไม่ใช่ความคิดคือมันเอาสิ่งที่ได้ยินสิ่งที่เห็น เอามาคิดนั่นคือความคิด

แต่ที่มันเป็นความลับคือพอเราตั้งใจสังเกตความคิด ความคิดก็ไม่มีแล้วเราจะเห็นใจมันว่างแต่ใหม่ๆ ว่างเดี๋ยวเดียวใจที่มันว่างตรงนั้นเราสังเกตสิเอาใหม่ไม่ต้องหายใจเข้าลอง สังเกตคิดไหมเห็นใจที่มันเฉยๆ ว่างๆ ไหม ไม่มีความคิดเลยเห็นไหม

เอาใหม่ไหนลองสังเกตจริงๆ สิถามว่าใจมันอยู่ที่ไหนใจมันไม่มีที่อยู่ตัวใจจริงคือความว่าง ความวิเศษของมันก็คือสามารถรับรู้และคิดได้พอใจได้ รู้สึกได้ สบายใจได้ ทุกข์ได้ นี่คือใจตัวจริงๆ ของมันตัวที่ยังไม่มีพวกนี้มันว่างใจจริงๆ มันบริสุทธิ์ ตัวบริสุทธิ์เขาเรียกว่าจิต มันคือความว่างมันสามารถจะสัมผัสกับสัจจะสูงสุด

สัจจะสูงสุดก็คืออสังขตธรรม หรือสุญญตานั่นแหละถ้าเราเห็นสภาวะนี้มันจะสัมผัสกับสัจจะสูงสุด

จิตที่บริสุทธิ์ของเราที่ยังไม่มีอะไรไปปรุงแต่งเขาเรียกว่า จิตประภัสสร ตรงนี้มันคือความว่าง

จิตเดิมของเรา พอเราสังเกตความคิดมันหายไป จิตเดิมของเราจะเผยตัวให้เห็นสภาวะนี้ลองสังเกตใหม่เห็นไหมใจเฉยๆ ขณะที่ใจว่างมีความรู้สึกว่ามีตัวเราไหม ไม่มี ของคู่มีไหม ไม่มี แล้วลองมาดู ลองฟังเสียงเราสามารถทำได้ในทุกอริยาบท ไม่ว่าจะยืน เดิน นั่ง นอน พอนึกขึ้นได้สังเกตใจเรา เห็นมันว่างใหม่ๆ ว่างเดี๋ยวหนึ่ง

อย่าไปบังคับให้มันว่างนาน พอเห็นมันว่างรู้สึกสบายพอแล้วแค่นั้นแหละยิ่งทำบ่อยๆ มันก็ยิ่งทำให้มันมีพลังมาก ขึ้นทุกครั้งที่เราดูมันมันจะสะสมพลังในตัวของมันเองโดยที่เราไม่รู้สึกตัว เลย ทำให้เรานึกได้บ่อยขึ้น พอนึกได้บ่อยขึ้นเราก็ดูมันบ่อยขึ้นนั่นคือมันมีพลังแล้ว ตอนหลังมันจะหยุดนานขึ้น


นี่คนเราจะท้อตรงนี้ตรงที่ว่าทำแล้วไม่เห็นมันหยุดนานสักทีเราต้องเข้าใจว่า ที่เราสะสมมาตั้งแต่เริ่มจำความได้หรือคิดเป็นนี่เราเริ่มสะสมความเคยชิน เรื่องของทวิภาวะ หรือของคู่พวกนี้มาตลอดเวลาเพราะมันเคยชินเราเคยชินกับขบวนการความคิดระดับ เหตุผลเคยชินกับความคิดระดับทวิภาวะ เราไม่รู้สึกตัว เราต้องมาเปลี่ยนความเคยชินใหม่ความเคยชินคือทำอย่างไรเราจะเห็นเฉยๆ ได้ยินเฉยๆ ฉะนั้นเราก็ต้องเริ่มเฝ้าที่ใจก่อน

เริ่มเห็นมันว่างก่อนตรงนี้จะต้องเป็นฐานของการปฏิบัติ และจะต้องเห็นตลอดเวลา ในขณะที่เราเห็นตรงที่จิตมันว่าง ตัวเราไม่มี นี่มันได้ทำลายหรือละอุปาทานไปแล้วนี่เราจะดำเนินชีวิตด้วยความรู้สึกที่ไม่ มีตัวเราอย่างนี้ ต่อไปมันมีกำลังแล้ว ใจตัวที่มันว่างนี้ธรรมชาติรู้ที่ไม่มีขอบเขตจำกัด มันจะหยั่งลงสู่จิตใจเรา ตอนหลังเราไม่ต้องดู เรารู้ว่าใจมันนิ่งเฉย ไม่ต้องสังเกต เหมือนอย่างตอนแรกเข้าถึงความเป็นธรรมชาติ ตัวรู้ตัวนี้จะแผ่ขยายออกมารับรู้ทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ พร้อม รู้ในความเป็นทั้งหมดของชีวิตเรา


แต่จิตสำนึกในระดับธรรมดาหรือปัญญาในระดับจิตสำนึกที่เราดำเนินชีวิตที่มี ความรู้สึกว่ามีตัวเรา ในระดับเหตุผลนี้มันมีขอบเขตจำกัด คือ มันรู้ได้ทีละทาง เช่นตั้งใจจะดูรู้ได้ทางตา ทางอื่นไม่รู้ ตั้งใจจะฟังรู้ได้ทางหู ทางอื่นไม่รู้ นั่นคือปัญญาในระดับจิตสำนึกมีขอบเขตจำกัด

รู้ได้ทีละทางมีขอบเขตจำกัดของมัน นั่นคือ ระดับปัญญาของจิตสำนึก แต่ปัญญาในระดับจิตเหนือสำนึกหรือปัญญาที่เกิดจากจิตที่ว่าง เกิดจากสัจจะสูงสุดนี้ไม่มีขอบเขตจำกัดเลย มันจะรู้ทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ รู้ในความเป็นทั้งหมดที่ประสาทของเราสามารถจะรับรู้ได้

ปัญญามันต่างกัน ปัญญานี้เรียกว่า ปรีชาญาณ หรือ ญาณะ หรือ ญาณทัศนะ ปัญญานี้รู้โดยไม่ต้องคิดเรียกว่าหยั่งรู้ ตระหนักรู้ ภาษาอังกฤษใช้คำว่า Wisdom ก็ได้ Intelligent ก็ได้ Instuition

แต่ปัญญาระดับเหตุผลเรียกว่า Intelecual ปัญญาระดับการฟังขั้นแรกเรียกว่า Knowledge เราก็ต้องฝึก สังเกตใจแล้วมันว่าง จนกระทั่งมันมีพลังมันก็จะหยุดนาน ตัวรู้ก็จะหยั่งลงก้นบึ้งของจิตใจตัวรู้จะมาอยู่ที่ใจของเราตลอดเวลา


แล้วมันจะรับรู้เฉยๆ จะเห็นเฉยๆ ได้ยินเฉยๆ ได้โดยไม่ต้องพะวงกับตัวใจเลยเพราะมันนิ่งสงบอยู่ก้นบึ้งแล้วเราจะต้องเห็น ตรงนี้อยู่เป็นฐานอยู่ตลอดเวลา เมื่อเรามีฐานตรงนี้ ฐานที่ใจมันว่างนิ่งสงบการรับรู้มันก็ไม่มีการแบ่งแยก ไม่มีสิ่งที่ถูกรู้ไม่มีผู้รู้นี่คือการดำเนินชีวิตด้วยความรู้สึกที่ไม่มี ตัวเรา

ขบวนการความคิดต่างๆ ก็สัมมาสังกัปปะ สัมมาวาจา ที่มันสัมมาเพราะมันมีตัวปัญญาญาณ หรือสัมมาทิฏฐิเป็นฐาน เห็นสิ่งต่างๆ ตามที่มันเป็นไม่เป็นของคู่แล้ว นี่เราก็จะดำเนินชีวิตไปอีกทัศนะหนึ่ง ทุกข์ไม่มีแล้วตอนนี้ ไม่มีทุกข์แล้ว จนกว่าเราจะทำสมบูรณ์นั่นแหละคือทุกข์น้อยลงจนกระทั่งสมบูรณ์เรียกว่า พระอรหันต์

เราไม่ต้องทำจนถึงสมบูรณ์หรอกแค่มีปัญหาอะไรเกิดขึ้นเราใช้ปัญญาที่เห็นความ จริงแล้วแก้ปัญหา เราก็จะทุกข์น้อยลง ไม่มีปัญญาญาณนี้ จึงมีปัญหา ใช้ปัญญาในระดับเหตุผล เวลานี้เราแก้ปัญหาด้วยปัญญาระดับเหตุผล พอมีปัญหาขึ้นมาเราโทษคนนั้นคนนี้

อะไรต่างๆ ทำให้เราทุกข์เราก็จะไปปัญหาที่คนอื่น แต่จริงๆ มันต้องแก้ที่ตัวเรา แก้ที่ขบวนการความคิดหรือความอยากจะให้เป็นอย่างนั้นเป็นอย่างนี้ ที่เราตัดสินว่ามันถูกมันดีมันอะไร พอไม่มีขบวนความคิดพวกนี้ปัญญาที่แท้จริงที่ไม่มีขอบเขตจำกัดก็เกิด รู้ว่าปัญหาเหล่านี้เราจะแก้อย่างไร ปัญญาของสัตตบุรุษก็คือรู้จักเหตุรู้จักผลรู้จักตนรู้จักประมาณรู้จัก กาลบริษัทบุคคล

ปัญญาญาณนี้จะแสดงออกแก้ปัญหาต่างๆ ปัญหาก็ลดน้อยลง ฉะนั้นตัวปฏิบัติจริงๆ คือ การพัฒนาให้จิตประภัสสร หรือจิตเดิมของเราที่มีปัญญาอย่างไม่มีขอบเขตจำกัดได้แสดงตัวของมันออก มาแสดงธรรมชาติแท้จริงออกมาทำงาน


จิตใจที่เรียกว่าขันธ์ 5 หรือนาม มันคืออาการของจิตที่บริสุทธิ์อาการของจิตที่แท้

จิตที่แท้จริงๆ คือความว่าง อาการเช่นความรู้สึกขบวนการความคิดต่างๆ ก็ดี นี่เป็นอาการ

เปรียบเหมือนคลื่นกับน้ำ อาการเหมือนคลื่นคือปรากฏการณ์ต่างๆ หรือสังขตธรรมเหมือนกับคลื่นเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา

แต่น้ำคือต้นกำเหนิดของคลื่นจะมีคลื่นได้ก็ต้องมีน้ำ

จะมีปรากฎการณ์ได้ต้องมีความว่าง

แต่เราไม่เคยเห็นตัวจริงของมันเลย

คนโบราณสอนว่าเห็น

เสื้อไม่เห็นผ้า เห็นตุ๊กตาไม่เห็นยาง

นกไม่เห็นฟ้า ปลาไม่เห็นน้ำ

หนอนไม่เห็นคูต คนอยู่ในโลกไม่รู้จักโลก

ปัญหาต่างๆ ก็เกิดมากมายเพราะเราดำเนินชีวิตด้วยความรู้สึกว่ามีตัวเราทุกคนแข่งขันแย่งกันให้ได้มากที่สุดเท่าที่จะมากได้

ความเอื้ออาทรคุณธรรมหายไปคนสมัยก่อนมีความเอื้ออาทรต่อกันเพราะความเห็นแก่ ตัวของเขาน้อย เขาอยู่ท่ามกลางธรรมชาติดินฟ้าอากาศตามฤดูกาล คนรุ่นใหม่น่าสงสารมากอยู่กับความตื่นเต้น กับการรับรู้ทางประสาทสัมผัสถ้าไม่มีความตื่นเต้นเขาจะเหงา ฟุตบอล หนัง เดี๋ยวนี้สร้างจนกระทั่งจิตใจของเราไม่ปกติเลย ดูแล้วมันตื่นเต้นมากมันพยายามให้ตื่นเต้นเพื่อจะจูงใจให้คนเข้าไปติดอยู่ กับตรงนั้น ผิดกับสมัยก่อนเป็นหนังชีวิต ใจคนมันอยู่เฉยไม่ได้มันต้องไปเกาะกับอะไรที่ตื่นเต้นจึงจะอยู่ได้


วิธีปฏิบัติในแนวทางของหลวงพ่อ ทำได้ทุกขณะ ไม่ว่าจะยืน เดิน นั่ง นอน จนกระทั่งมันมีพลัง ตอนหลังเหมือนไม่ได้ทำ

เหมือนอย่างที่อาจารย์พุทธทาสพูดว่า กิจวัตรการงานของเรานั่นแหละคือ วิถีพุทธธรรม คือการปฏิบัติธรรม

แต่ก่อนปุถุชนดูหนังเห็นแต่ภาพที่เคลื่อนไหวสนุกสนานบนจอ หรือโทรทัศน์ก่อนมันจะมีภาพเคลื่อนไหว ก่อนจะฉายหนังจอมันว่างขาวสะอาด จอที่ขาวสะอาดเหมือนใจเราที่ไม่มีความคิดเลย ตรงนี้แหละเป็นฐานให้เกิดความคิดต่างๆ หรือขบวนการปรุงแต่งต่างๆ

หนังจะมีได้มันจะต้องมีจอสีขาวก่อนถ้าไม่มีจอสีขาวก็มีไม่ได้ ถ้าไม่มีน้ำมีคลื่นไม่ได้ ฉะนั้นคลื่นคืออาการของน้ำภาพที่ไหลไปบนจอนั่นแหละมันมีได้จากจอที่มันว่าง ฉะนั้นนักปฏิบัติเราจะต้องเห็นจอสีขาวเป็นฐานอยู่ที่ใจของเราตลอดเวลาเลย และเห็นการเคลื่อนไหวของขบวนการความคิดต่างๆ หรือโลกของการเปลี่ยนแปลงต่างๆ ไหลไป มี 2 อย่างคือความจริงที่กำลังเปลี่ยนแปลง กับ ความจริงที่ไม่ได้เปลี่ยนแปลง คือจอสีขาวนั่นเอง

ฉะนั้นเราจะต้องเห็นจอสีขาวที่ก้นบึ้งจิตใจของเราตลอดเวลา คือใจที่สงบนิ่ง

อีกส่วนหนึ่ง สังขตธรรม ที่เราต้องพูดต้องคิดต้องทำต้องอะไรในกิจวัตรประจำวันนั่นคือ การเคลื่อนไหวสิ่งที่เคลื่อนไหว อยู่ในความไม่เคลื่อนไหว

สิ่งที่เปลี่ยนแปลงอยู่ในความไม่เปลี่ยนแปลง หรือจอสีขาวนั่นเอง ปุถุชนจะไม่เห็นจอสีขาว ถ้าไม่ใช่นักปฏิบัติจะไม่เห็นจอสีขาว จะไม่เห็นใจที่สงบนิ่งก็เห็นอยู่กับภาพที่เคลื่อนไหว มีความสุข ความทุกข์อยู่แค่นั้นเอง

จุดเริ่มต้นที่ฟังหลวงพ่อมาสำคัญที่สุดเมื่อเราหันมามองที่ใจ เราเห็นไหม ใจที่มันเฉยๆ ว่างๆ

ถ้าทำได้ตรงนี้นี่คือจุดเริ่มต้นของการเดินทาง จุดเริ่มต้นของการปฏิบัติมันอยู่ตรงนี้ เมื่อเราทำตรงนี้เรานึกขึ้นมาตอนไหนตอนเดิน ยืน นั่ง นอน

ทำอะไรอยู่นึกขึ้นมาเราก็สังเกตใจเราเหมือนแม่โคกำลังเล็มหญ้าอยู่ มีลูกน้อยอยู่ตัวหนึ่งชำเลืองดูลูกไปด้วย ลูกวิ่งเล่นแล้ววิ่งมากินนม

ในพระไตรปิฎกอุปมาเหมือนโคแม่ลูกอ่อนกำลังเล็มหญ้า เหมือนเรากำลังทำการงานอยู่สังเกตจิตใจไปด้วย พอเราสังเกตใจมันจะว่างนิดหนึ่งตอนหลังเราไม่ต้องสังเกตแล้วจะเห็นมันนิ่ง เฉยแนวทางของการปฏิบัติด้วยการสังเกตนั่นแหละจะทำให้ใจของเราเป็นหนึ่งเดียว กับสัจจะสูงสุดหรืออมตธรรม


อมตธรรมนี่ ถ้าใจของเราสัมผัสได้ก็จะทำให้ไม่มีตัวเรา จะพ้นไปจากเวลา ไม่มีอดีต อนาคต จะไปพ้นของคู่นี่คือแดนที่บริสุทธิ์ แดนพุทธภูมิ ที่เราเห็น เราได้ยิน ถ้าใจเราว่างได้นี่คือแดน พุทธภูมิ

เราจะเห็นความมหัศจรรย์ของชีวิต ธรรมชาติที่สร้างมาเพื่ออะไรเป้าหมายของการสร้างให้เราเป็นคนเพื่ออะไร เราดำเนินชีวิตต้องมีเป้าหมาย เป้าหมายที่แท้ของชีวิตจริงๆ คือ เป้าหมายของการดำเนินชีวิตด้วยธรรมชาติรู้ที่ไม่มีขอบเขตจำกัดโดยไม่มีตัว เรานั่นคือเข้าถึงธรรมจิตนั่นคือเข้าถึงสิ่งสูงสุด

หรือเรียกอีกชื่อว่า จิตจักรวาล เป็นหนึ่งเดียวกับจักรวาลถ้าไม่มีตัวตน ตัวเราที่เกิดจากความคิด เราลองสังเกตดูสิพอเราก็ไม่มี ความคิดตัวเราไม่มีเห็นสภาวะที่ไม่มีตัวเราให้ได้ อดีตมีไหม? อนาคตมีไหม? ของคู่มีไหม? นี่คือ ดินแดนที่บริสุทธิ์ หรือสุขาวดี


ตรงนี้หรือพุทธเกษตรอยู่ตรงนี้ พระเจ้าก็อยู่ตรงนี้แหละ พระเจ้าสร้างทุกสิ่ง ทุกสิ่งเกิดจากความว่างสัจจะสูงสุดเป็นสิ่งเดียวกันคือสุญญตานั่นแหละ พระพรหม พระอัลเลาะห์ คือสิ่งนี้ทั้งนั้นแหละ คือสัจจะสูงสุดนี่แหละ คือ อสังขตธรรม แต่เราไม่เห็น เราคิดว่าสิ่งที่เรารับรู้ทางตา หู จมูก ลิ้น กาย มันคือความจริง แต่มันไม่ใช่ความจริงแท้สมัยพระพุทธเจ้าเขาเรียกว่า มายา ภาพลวงตามันเป็นภาพลวงตา

ถ้าเราเข้าถึงสัจจะสูงสุดหรือความว่างตรงนี้เราจะรู้สึกว่าเรากับสรรพสิ่งจะรวมลงเป็นหนึ่งเดียวกันนี่คือหนึ่งที่หลวงพ่อเขียนไว้ว่า

“ เอกภาพคือความหลากหลาย ความวุ่นวายคือความสงบ”

เมื่อใจเราว่างเราจะมีความรู้สึกว่าเรากับสรรพสิ่งเป็นหนึ่ง นี่คือความเป็นเอกภาพ ขณะนั้นใจเราจะเป็นอิสระแม้กระทั่งการรับรู้ทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ก็ไม่เอาสิ่งนั้นมาปรุงแต่งเลย ไม่มีของคู่เลย พอใจไม่พอใจไม่มีเลย นี่แหละ คือ ความเป็นเอกภาพ และความเป็นอิสระภาพที่แท้จริง !